นักสืบสายลม

จุดประสงค์

เป็นกิจกรรมที่เน้นให้เยาวชนเห็นถึงความสำคัญของคุณภาพอากาศที่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพ เศรษฐกิจ และสังคม

สื่อ/อุปกรณ์

1. กระดานคำถามเกี่ยวกับค่าสถิติ หรือตัวเลขต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับคุณภาพอากาศ
2. แผ่นคำตอบที่เป็นตัวเลขต่างๆ
3. เทปใส

การดำเนินกิจกรรม

1. ผู้นำกระบวนการถามคำถามในเรื่องที่เกี่ยวข้องกับคุณภาพอากาศ อาทิเช่น:
   1. คนเราหายใจวันละกี่ครั้ง?    20,000 ครั้ง
   2. เราสูดอากาศเข้าปอดวันละกี่ลิตร?  12,000 ครั้ง
   3. คนทั่วโลกตายจากมลพิษอากาศปีละกี่คน? 2,400,000 คน
   4. มลพิษอากาศส่งผลกระทบต่อสุขภาพคนไทยคิดเป็นค่าเสียหายกี่บาทต่อปี  5,866,000,000 บาท
   5. คนกรุงเทพฯ ปล่อยคาร์บอนไดออกไซด์คนละกี่ตันต่อปี?  7.3 ตัน/ปี
   6. การจราจรเป็นต้นเหตุ การปล่อยคาร์บอนกรุงเทพฯ กี่เปอร์เซ็นต์? 40%
   7. คนไทยป่วยเป็นโรคระบบทางเดินหายใจกันกี่เปอร์เซ็นต์?  44%
   8. ปัญหาเรื่องคุณภาพอากาศ คิดเป็นสัดส่วนการร้องเรียนกี่เปอร์เซ็นต์? 67%
   9. ฟอร์มาลดีไฮด์ ริมถนนหลายสายในกรุงเทพฯ มีค่าสูงเกินมาตรฐานอเมริกากี่เท่า?  5 เท่า
   10. สารระเหยเบนซินริมถนนพหลโยธินวัดได้กี่ไมโครกรัม/ลบ.ม.?  5.2 ไมโครกรัม/ลบ.ม.
   11. กรุงเทพฯ มีรถยนต์กี่คัน?  5,999,808 คัน
   12. หมายเลขอะไรสำคัญที่สุดในชีวิต?  333   เพราะว่าคนจะเสียชีวิตถ้า ขาดอาหาร 3 เดือน ขาดน้ำ 3 วัน และขาดอากาศ 3 นาที
       * หมายเหตุ ข้อมูลที่กล่าวมาทั้งหมดอ้างอิงปี 2552
2. นักสืบร่วมกันแสดงความคิด และทายตัวเลขที่น่าจะเป็นคำตอบของแต่ละข้อ
3. ผู้นำเฉลยตัวเลขคำตอบ พร้อมเชื่อมโยงให้เห็นถึงความสำคัญของอากาศ

จุดประสงค์

เพื่อให้นักสืบเห็นถึงความหลากหลายของสิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยู่บนเปลือกไม้ และสามารถจำแนกได้ว่า สิ่งใดเป็น “สัตว์” “พืช” และ “ไม่ใช่ทั้งสัตว์และพืช” รวมทั้งยังเป็นการเปิดโลกไลเคนให้นักสืบได้รู้จักเบื้องต้นด้วย

สื่อ/อุปกรณ์

1. ฉากเปลือกไม้
2. ภาพสิ่งมีชีวิตที่อาศัยบนเปลือกไม้ทั้ง สัตว์ พืช และไม่ใช่สัตว์และพืช เช่น มด แมลง เห็ด มอส ไลเคนชนิดต่างๆ
3. เทปกาว

การดำเนินกิจกรรม

1. นักสืบดูภาพต่างๆที่ติดอยู่บนฉากเปลือกไม้ ซึ่งเป็นภาพของสิ่งมีชีวิตที่อาศัยจริงอยู่บนเปลือกไม้ แต่เนื่องจากมีขนาดเล็ก คนทั่วไปเลยไม่ค่อยสังเกตเห็น
2. เมื่อนักสืบได้ดูภาพต่างๆ อย่างคร่าวๆแล้ว ให้ออกมาดึงภาพคนละ 1 ใบ
3. พิจารณาว่าภาพสิ่งมีชีวิตที่ได้รับคืออะไร และมีลักษณะเด่นอะไรบ้าง
4. นำภาพออกมาแปะตามกลุ่ม โดยแบ่งเป็น “สัตว์” “พืช” และ “ไม่ใช่ทั้งสัตว์และพืช”
5. ผู้นำกิจกรรมเฉลยและแยกให้นักสืบเห็นว่าสิ่งใดเป็น “สัตว์” “พืช” และ “ไม่ใช่ทั้งสัตว์และพืช”
6. อธิบายเพิ่มเติมว่าสิ่งมีชีวิตแต่ละชนิดก็มีลักษณะเด่นที่แตกต่างกันออกไป ที่เห็นได้ชัดเจนคือพืช และสัตว์ แต่นักสืบอาจสับสนระหว่างไลเคนกับพืชบางชนิดที่มีลักษณะคล้ายกัน ซึ่งผู้นำกิจกรรมควรอธิบายวิธีสังเกตถึงข้อแตกต่างให้นักสืบสามารถจำแนกแยกแยะประเภทระหว่างพืชกับไลเคน

จุดประสงค์:

เพื่อให้นักสืบเห็นถึงความหลากหลายของสิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยู่บนเปลือกไม้ และสามารถจำแนกได้ว่า สิ่งใดเป็น “สัตว์” “พืช” และ “ไม่ใช่ทั้งสัตว์และพืช” รวมทั้งยังเป็นการเปิดโลกไลเคนให้นักสืบได้รู้จักเบื้องต้นด้วย

จุดประสงค์

เพื่อให้นักสืบเข้าใจถึงหน้าที่ของราและสาหร่ายที่อาศัยอยู่ร่วมกัน รวมทั้งความสัมพันธ์ระหว่างไลเคนและมลพิษ

การดำเนินกิจกรรม

1.  แบ่งนักสืบออกเป็น 3 กลุ่ม ได้แก่ กลุ่มสาหร่าย  กลุ่มรา และกลุ่มมลพิษ โดยให้กลุ่มสาหร่ายมีจำนวนคนมากสุด รองลงมาเป็นรา ส่วนกลุ่มมลพิษมีจำนวนน้อยสุด (โดยผู้นำกิจกรรมสามารถแบ่งกลุ่มโดยให้นักสืบนับเลขดังนี้ 1 1 1 2 2 3 และต้องไม่ระบุบทบาทให้นักสืบรู้ว่าตนเองเป็น รา สาหร่าย หรือมลพิษ)
2. ให้คนที่นับ 1 (กลุ่มสาหร่าย) อยู่วงในสุด คนที่นับ 2 (กลุ่มรา) ยืนหันหลังเป็นวงกลมล้อมรอบวงในสุด ส่วนคนที่นับ 3 (กลุ่มมลพิษ)ให้อยู่วงนอกสุด หันหน้าเข้าหากลุ่มรา ดังภาพ
3. อธิบายกติกา ผู้เล่นเป็นราต้องจับมือยึดติดกันเป็นด่าน คอยยืนหยัดป้องกันไม่ให้มลพิษเล็ดรอดเข้าไปจับสาหร่ายได้  ในขณะที่ผู้เล่นเป็นมลพิษแต่ละคนต้องพยายามหาทางฝ่าทะลุแนวกำแพงไปดึงตัวสาหร่ายให้ได้  ส่วนผู้เล่นเป็นสาหร่ายถ้าโดนมลพิษดึงตัว ต้องวิ่งออกมาเปลี่ยนบทบาทรวมกลุ่มเป็นมลพิษ
4. เริ่มเล่นเมื่อผู้นำกิจกรรมเป่านกหวีด จบเกมเมื่อมลพิษเข้าไปเอาสาหร่ายได้ และราที่เป็นกำแพงพังลง หรือจำนวนสาหร่ายหมดไป
5. สรุปกิจกรรม  จะเห็นว่าครั้งแรกกลุ่มมลพิษมีจำนวนน้อยที่สุด และสามารถดึงกลุ่มสาหร่ายออกมาได้ไม่มากนัก แต่เมื่อมีผู้เล่นที่เป็นกลุ่มมลพิษมากขึ้น ก็จะสามารถดึงผู้เล่นกลุ่มสาหร่ายออกมาได้มากยิ่งขึ้น จนกระทั่งกลุ่มสาหร่ายหมดไปก็เปรียบเสมือนมลพิษ ยิ่งมีมากเท่าไหร่ก็จะสามารถเข้าไปทำลายสาหร่าย จนกระทั่งไลเคนตายในที่สุด