ศัพท์สิ่งแวดล้อม : อังกฤษ

Alien Species หรือ ชนิดพันธุ์ต่างถิ่น หมายถึง สิ่งมีชีวิตที่ไม่ได้มีถิ่นกำเนิดอยู่ในพื้นที่นั้นๆ มาก่อน แต่แพร่กระจายพันธุ์หรือถูกนำเข้ามาจากถิ่นอื่น ซึ่งอาจเป็นการเข้ามาเองตามธรรมชาติ เช่น จากการขยายพันธุ์ หรืออาจพลัดหลงเข้ามาโดยบังเอิญ เช่น ติดมากับยานพาหนะ-รองเท้าของนักท่องเที่ยว ไปจนถึงการจงใจนำเข้ามา

ข้อมูลจากสำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม(สผ.) เมื่อปี 2552 ระบุว่าประเทศไทยมีชนิดพันธุ์ต่างถิ่นอยู่กว่า 3,500 ชนิดโดยที่ปัจจุบันก็ยังมีการนำเข้าชนิดพันธุ์ต่างถิ่นใหม่ๆ อยู่ตลอด ด้วยหลายเหตุผล ทั้งเพื่อประโยชน์ทางเศรษฐกิจ จากการนำชนิดพันธุ์ต่างถิ่นมาเพาะเลี้ยง-ขาย สร้างรายได้ ไปจนถึงการสร้างความมั่นคงทางอาหาร ด้วยการนำชนิดพันธุ์จากต่างถิ่นมาเพาะเลี้ยงเพื่อใช้เป็นอาหาร รวมถึงการนำเข้ามาเพื่อเป็นสัตว์เลี้ยง เนื่องจากสัตว์ต่างถิ่นบางชนิดมีสีสันสวยงาม หรือแม้กระทั่งสัตว์แปลกก็เป็นที่นิยมเลี้ยงเช่นกัน

อย่างไรก็ดี การเข้ามาของชนิดพันธุ์ต่างถิ่นหลายชนิดก็มีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมและระบบ นิเวศดั้งเดิม โดยเฉพาะหากชนิดพันธุ์ต่างถิ่นนั้นสามารถแพร่กระจายได้ในธรรมชาติ ซึ่งในบางชนิดแพร่พันธุ์ได้รวดเร็ว บางชนิดเป็นผู้ล่าที่กินสัตว์พื้นเมืองเป็นอาหาร บางชนิดเป็นผู้แข่งขัน ด้วยการแย่งที่อยู่ แย่งอาหารสัตว์พื้นเมือง จนกลายเป็นชนิดพันธุ์เด่นในสิ่งแวดล้อมใหม่ (Dominant Species) นอกจากนั้นชนิดพันธุ์ต่างถิ่นบางชนิดที่มีลักษณะทางพันธุกรรมใกล้เคียงกับ ชนิดพันธุ์พื้นเมือง ก็อาจทำให้เกิดการปนเปื้อนของยีนได้ อีกทั้งสัตว์ต่างถิ่นบางชนิดยังอาจเป็นพาหะนำโรคอุบัติใหม่เข้าสู่พื้นที่ และทำให้ชนิดพันธุ์ท้องถิ่นสูญพันธุ์ได้ ถือเป็นการทำลายความหลากหลายทางชีวภาพ ชนิดพันธุ์ต่างถิ่นที่มีลักษณะดังกล่าวจึงถูกเรียกว่าชนิดพันธุ์ต่างถิ่นที่รุกราน (Invasive Alien Species)

สำหรับ แนวทางการรับมือปัญหาชนิดพันธุ์ต่างถิ่นของไทย คณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 28 เมษายน 2552 มีมติเห็นชอบมาตรการป้องกัน ควบคุม กำจัด และเฝ้าระวัง โดยมีการจำแนกชนิดพันธุ์ต่างถิ่นไว้ 4 ประเภท และในปี 2555 สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมก็ได้จัดทำ “คู่มือทะเบียนชนิดพันธุ์ต่างถิ่นที่ควรป้องกัน ควบคุม และกำจัดของประเทศไทย” ขึ้นเผยแพร่ เพื่อให้ผู้เกี่ยวข้องสามารถนำไปใช้อ้างอิงในการปฏิบัติงานและเพื่อให้ง่าย ต่อการเฝ้าระวัง โดยชนิดพันธุ์ต่างถิ่นทั้งสี่ประเภท ได้แก่

1.ชนิดพันธุ์ต่างถิ่นที่รุกรานแล้ว คือชนิดพันธุ์ต่างถิ่นที่เข้ามาในประเทศไทย แล้วสามารถดำรงชีวิต สืบพันธุ์ได้ในธรรมชาติ จนกลายเป็นชนิดพันธุ์เด่นในสิ่งแวดล้อมใหม่ (Dominant Species) และอาจมีผลทำให้ชนิดพันธุ์ท้องถิ่น หรือชนิดพันธุ์พื้นเมืองสูญพันธุ์ ทั้งยังคุกคามความหลากหลายทางชีวภาพ ปัจจุบันพบชนิดพันธุ์ต่างถิ่นที่รุกรานแล้วในประเทศไทย ได้แก่ ตะพาบไต้หวัน เต่าแก้มแดงหรือเต่าญี่ปุ่น นกพิราบ นกกระจอกใหญ่

2.ชนิดพันธุ์ต่างถิ่นที่มีแนวโน้มรุกราน คือ ชนิดพันธุ์ต่างถิ่นที่มีหลักฐานว่าได้เข้ารุกรานในถิ่นอื่น และเข้ามาในประเทศไทยแล้ว ทั้งยังสามารถดำรงชีวิต แพร่กระจายพันธุ์ได้ในธรรมชาติ ซึ่งถ้ามีปัจจัยเกื้อหนุนหรือหากสภาพแวดล้อมเปลี่ยนแปลง ก็อาจทำให้เกิดการแพร่ระบาดที่จะมีผลกระทบต่อความหลากหลายทางชีวภาพได้ รวมถึงชนิดพันธุ์ต่างถิ่นที่เคยรุกรานในอดีต แต่ปัจจุบันควบคุมดูแลได้แล้ว ได้แก่ กบบูลฟร๊อก นกอีแก นกแก้วคอแหวนสีกุหลาบ นากหญ้า

3.ชนิดพันธุ์ต่างถิ่นที่มีประวัติว่ารุกรานแล้วในประเทศอื่น แต่ยังไม่รุกรานในประเทศไทย คือ ชนิดพันธุ์ต่างถิ่นที่เข้ามาในประเทศไทยแล้ว และมีหลักฐานการรุกรานในประเทศอื่น เช่น จระเข้แม่น้ำไนล์ จระเข้นิวกินี จระเข้คิวบา อีกัวน่า นกยูงอินเดีย นกหงษ์หยก นกเขาแขก นกกิ้งโครงพันธุ์ยุโรป เม่นขนสั้น สโตทท์ เฟอร์เรท หมาจิ้งจอกแดง

4.ชนิดพันธุ์ต่างถิ่นที่รุกรานที่ยังไม่เข้ามาในประเทศไทย คือ ชนิดพันธุ์ต่างถิ่นที่มีข้อมูล หลักฐานว่าเป็นชนิดพันธุ์ต่างถิ่นที่รุกรานในประเทศอื่น ซึ่งเป็นชนิดพันธุ์ต่างถิ่นตามทะเบียน 100ชนิดพันธุ์ต่างถิ่นที่รุกรานรุนแรงของโลก และชนิดพันธุ์ต่างถิ่นที่ห้ามนำเข้าตามกฎหมาย ได้แก่ คางคกยักษ์ ปาดแคริบเบียน งูแส้หางม้าสีน้ำตาล นกปรอดก้นแดง กระรอกสีเทา

Biodiversity หรือ ความหลากหลายทางชีวภาพ มีความหมายครอบคลุมความหลากหลายใน 3 ประการ คือ 1) ความหลากหลายของชนิดพันธุ์สิ่งมีชีวิต (species diversity) 2) ความหลากหลายทางพันธุกรรม (genetic diversity) 3) ความหลากหลายทางระบบนิเวศ (ecological diversity) ทั้งนี้นักวิทยาศาสตร์ประเมินว่า สิ่งมีชีวิตในโลกใบนี้มีประมาณ 30 ล้านชนิด แต่ที่ได้รับการตั้งชื่ออย่างเป็นทางการมีเพียง 1.5 ล้านชนิดเท่านั้น อย่างไรก็ดี ในปัจจุบันความหลากหลายทางชีวภาพกำลังถูกคุกคามอย่างหนัก ทำให้เกิดการสูญเสียสิ่งมีชีวิตอย่างมากมายในช่วงเวลาสั้นๆ

บอยคอต (Boycott) เป็นคำที่มักใช้แทนพฤติกรรมไม่ซื้อ ไม่ใช้ ไม่ข้องแวะของกลุ่มผู้ประท้วง ปรากฏครั้งแรกในนิตยสารไทม์ ลอนดอน ฉบับเดือนพฤศจิกายน 1880 หลังจากนั้นคำนี้ก็ถูกใช้แพร่หลายทั่วไปในภาษาฝรั่งเศส เยอรมัน ดัตช์ รัสเซีย รวมไทยภาษาไทยเราด้วย ที่มาของคำว่าบอยคอตนี้ เกิดขึ้นเมื่อประมาณ 130 ปีที่แล้ว ในสมัยนั้นคำว่าบอยคอตยังเป็นเพียงนามสกุลของอดีตนายทหารอังกฤษผู้หนึ่งที่ เข้าไปทำงานในไอร์แลนด์ เขาคือกัปตัน ชาร์ลส์ คันนิ่งแฮม บอยคอต (Captain Charles Cunningham Boycott) ซึ่งทำอาชีพเกษตรกรรมควบคู่กับเป็นตัวแทนของเจ้านายชาวอังกฤษในการทำธุรกิจ ให้เช่าที่ดินรายใหญ่ อย่างไรก็ดี ชาร์ลส์ บอยคอต ได้ชื่อว่าเป็นกฎุมพีที่เหี้ยมโหดมาก กระทั่งในปี 1880 เมื่อผู้เช่าที่ดินทั้งหลายเรียกร้องให้กัปตันชาร์ลส์ บอยคอต ลดค่าเช่าที่ดินลง เนื่องจากตั้งราคาไว้สูงเกินไป ทว่ากลับโดนปฏิเสธอย่างสิ้นเชิง ผู้เช่าที่ดินจึงรวมตัวกันกดดัน โดยให้ทุกคนในท้องถิ่นเลิกคบค้าสมาคมกับเขาและครอบครัวของเขาอย่างพร้อม เพรียงกัน คนงานในไร่ก็ลาออก ร้านค้าต่างๆ ก็ไม่ยินดีต้อนรับ และเป็นที่มาของความหมายคำว่าบอยคอต

Butterfly Effect หรือ ปรากฏการณ์ผลกระทบปีกผีเสื้อ  เป็นคำที่ใช้อธิบายการค้นพบครั้งสำคัญในปี 1961 ของ Edward N. Lorenz นักคณิตศาสตร์และนักอุตุนิยมวิทยา เริ่มต้นจากการที่ Lorenz ได้ออกแบบแบบจำลองทางคอมพิวเตอร์เพื่อใช้ในงานพยากรณ์อากาศ โดยในการกรอกข้อมูลเพื่อประมวลผลนั้น เขาได้ใส่ค่าตัวแปรระหว่างครั้งแรกกับครั้งที่สองแตกต่างกัน กล่าวคือในครั้งแรกเขาใส่ค่าตัวแปร 0.506127 แต่ครั้งที่สอง เขาตัดทศนิยมออกสามตำแหน่ง โดยใส่ค่าตัวแปร 0.506 แต่แล้วผลลัพธ์ที่ได้แตกต่างกันอย่างล้นเหลือ

การทดสอบในเวลาต่อมา ทำให้รู้ความจริงว่า แม้ความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นจะเป็นเพียงทีละเล็กละน้อย ก็สามารถสร้างความแตกต่างอย่างใหญ่หลวงให้เกิดขึ้นได้ เปรียบเหมือนกับเพียงผีเสื้อตัวเล็กๆ กระพือปีกในวันนี้ ซึ่งทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงเพียงน้อยนิดต่อบรรยากาศ แต่เมื่อเวลาผ่านไป แรงกระพือปีกอันเบาหวิวนั้น ก็สามารถก่อผลให้บรรยากาศเกิดการเปลี่ยนแปลงอย่างใหญ่หลวงได้

Byssinosis หรือ โรคปอดฝุ่นฝ้าย ฝุ่นฝ้ายเป็นอนุภาคเล็กๆ หรือใยของฝ้าย ป่าน ปอ รวมทั้งฝุ่นผงของพืชที่สามารถฟุ้งกระจาย ปลิว หรือลอยอยู่ในอากาศ ถ้าหายใจเอาอากาศที่มีฝุ่นฝ้ายปะปนเข้าไปในปอดอย่างต่อเนื่องเป็นเวลา นานกว่า 2 ปีขึ้นไป ก็จะเริ่มไอ แน่นหน้าอก และหายใจไม่สะดวกในช่วงเช้า แล้วจึงทุเลาลงในตอนเย็น ซึ่งเป็นอาการเตือนให้ทราบว่าป่วยเป็นโรคบิสสิโนสิสระยะแรกแล้ว และหากปล่อยทิ้งไว้โดยไม่ได้รับการรักษาพยาบาล ก็จะกลายเป็นอาการเรื้อรัง เกิดภาวะการหายใจล้มเหลว และสมรรถภาพของปอดลดลง

โรคนี้มักเกิดกับผู้ที่ทำงานในโรงงานที่ใช้ฝ้าย ป่าน ปอ หรือลินินเป็นวัตถุดิบในการผลิต เช่น โรงงานทอผ้า โรงงานทำกระสอบ โรงงานตัดเย็บเสื้อผ้า และโรงงานสิ่งทอต่างๆ

ปัจจุบันประกาศของกระทรวงมหาดไทยกำหนดไว้ว่า ภายในโรงงานโดยเฉพาะบริเวณที่ลูกจ้างทำงาน จะมีปริมาณฝุ่นฝ้ายดิบล่องลอยได้ไม่เกิน 1 มิลลิกรัมต่ออากาศ 1 ลูกบาศก์เมตร

CBM (Community Based Solid Waste Management) หรือ การจัดการขยะมูลฝอยโดยชุมชน คือ กระบวนการจัดการขยะแบบผสมผสาน มีเป้าหมายเพื่อลดปริมาณขยะ ณ แหล่งกำเนิดขยะ ได้แก่ ครัวเรือนต่างๆ ในชุมชนเพื่อลดปัญหาและต้นทุนการจัดการขยะมูลฝอยโดยทั้งภาครัฐและประชาชนมี ส่วนร่วมทุกขั้นตอน เพื่อพัฒนาชุมชนให้สะอาดและมีคุณภาพชีวิตที่ดี

หลักการของCBM ประกอบด้วย 5 ขั้นตอนหลัก ได้แก่

1. การคัดแยกขยะเป็น 2 ประเภท คือ ขยะรีไซเคิลที่สามารถนำไปขายได้และขยะเศษอาหารเพื่อนำไปหมักเป็นปุ๋ยหรืออาหารสัตว์
2. ลดปริมาณถังขยะบนท้องถนนและจัดระบบการเข้าบริการจัดเก็บขยะมูลฝอยในชุมชนตรงตามเวลา
3. สำนักงานเขตจะต้องลดค่าธรรมเนียมการเก็บขยะหากชุมชนมีการคัดแยกขยะอินทรีย์ ไปจัดการเช่นหมักทำปุ๋ย  ทำอาหารสัตว์ ทำให้ปริมาณมูลฝอยลดลง
4. ติดตามผลการดำเนินการ โดยเก็บข้อมูลปริมาณวัสดุรีไซเคิลที่รวบรวมได้ ปริมาณเศษอาหาร และสรุปผลการดำเนินการ เพื่อเป็นตัวชี้วัดการจัดการ
5. สร้างเครือข่ายไปยังชุมชนใกล้เคียงโดยการแบ่งปันและแลกเปลี่ยนความรู้

ดังนั้น การทำงานตามหลัก CBM ในชุมชนจึงช่วยแก้ปัญหาทั้งด้านสุขภาพและสังคม เพราะทำให้ปัญหาขยะสะสม กลิ่น น้ำชะขยะ แหล่งสะสมเชื้อโรคลดลง และทำให้คนในชุมชนมีโอกาสพบปะ แก้ปัญหาร่วมกันซึ่งสามารถขยายผลไปถึงการแก้ปัญหาอื่นๆในสังคมชุมชนได้

ประเทศไทยเริ่มนำหลักการ CBM มาใช้ครั้งแรกเมื่อปี 2547 ที่เทศบาลนครพิษณุโลก โดยได้รับการสนับสนุนจากรัฐบาลเยอรมัน และขณะนี้มีชุมชนที่ลงชื่อเข้าร่วมโครงการแล้วจำนวน 32 ชุมชน

Contract Farming หรือเกษตรพันธสัญญาคือ การทำข้อตกลงซื้อ-ขายล่วงหน้าระหว่างเกษตรกรกับนายทุนเจ้าของธุรกิจการเกษตร โดยที่เกษตรกรจะต้องปลูกพืชผักผลไม้หรือทำฟาร์มปศุสัตว์ด้วยกระบวนการที่ กำหนดไว้ในข้อตกลง ตั้งแต่การเลือกใช้เมล็ดพันธุ์ สายพันธุ์สัตว์ ประเภทของปุ๋ย อาหารสัตว์ ยากำจัดศัตรูพืช วัคซีนป้องกันโรค ฯลฯ เพื่อให้ได้ผลผลิตทั้งด้านปริมาณและคุณภาพตรงกับความต้องการของนายทุน

ข้อที่น่ากังวลเกี่ยวกับการทำเกษตรพันธสัญญา คืออิสระในการคัดเลือกปรับปรุงสายพันธุ์พืชหรือสัตว์ที่หายไป ย่อมส่งผลถึงความหลากหลายทางชีวภาพอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ เนื่องจากถูกแทนที่ด้วยชนิดพันธุ์ที่มีคุณค่าทางเศรษฐกิจ ขณะที่เกษตรกรที่เคยเป็นนายของตัวเอง ก็ถูกลดทอนสถานภาพเหลือเพียงลูกจ้าง ซึ่งมีหน้าที่ปลูกพืชเลี้ยงสัตว์ตามใบสั่งเท่านั้น นอกจากนี้การทำสัญญาก็มักเป็นการเอาเปรียบเกษตรกร เช่นการผลักภาระความเสี่ยงในการผลิตให้กับเกษตรกรในกรณีที่ผลผลิตไม่เป็นไป ตามที่บริษัทกำหนด เพราะน้ำท่วม ภัยแล้ง ภัยธรรมชาติอื่นๆ ซึ่งเกินความสามารถของเกษตรกรที่จะควบคุม บริษัทจะถือเป็นภาระของเกษตรกรฝ่ายเดียว เป็นต้น

Critical Mass หรือ มวลวิกฤต เป็นคำศัพท์ที่ใช้ในแวดวงฟิสิกส์ อ้างถึงปฏิกิริยาลูกโซ่นิวเคลียร์ เมื่อนิวตรอนจำนวนหนึ่งไปชนกับนิวเคลียสอื่นทำให้นิวตรอนของนิวเคลียสใหม่ หลุดออกไปจนเกิดเป็นปฏิกริยาฟิชชันต่อเนื่อง ถ้าหากจำนวนนิวตรอนที่ทำให้เกิดปฏิกริยาฟิชชั่นชุดใหม่ต่อจำนวนนิวตรอนที่ทำ ให้เกิดปฏิกริยาฟิชชั่นชุดเดิมมีค่าน้อยกว่า 1 ปฏิกิริยาลูกโซ่ก็จะลดลง แต่ถ้าสัดส่วนนี้มีค่ามากกว่า 1 ปฏิกิริยาลูกโซ่ก็จะเพิ่มขึ้น ซึ่งสภาวะที่สัดส่วนจำนวนนิวตรอนที่ทำให้เกิดปฏิกิริยาฟิชชั่นเท่ากับ 1 นี้ เรียกว่าสภาวะวิกฤต (Criticality) ส่วนมวลที่ทำให้เกิดสภาวะนี้ได้ เรียกว่ามวลวิกฤต (Critical Mass)

ในทางสังคมศาสตร์พลวัตร ได้หยิบยืมคำนี้มาใช้อธิบายการขับเคลื่อนการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมของคนในสังคม

มีผู้ยกตัวอย่างว่า สมมติในเมืองใหญ่ หากมีคนๆ หนึ่งหยุดแล้วแหงนมองดูท้องฟ้า คนอื่นๆ รอบข้าง คนอื่นๆ รอบข้างก็อาจจะยังคงเดินไปเรื่อยๆ ราวกับไม่มีอะไรเกิดขึ้น แต่หากมีคนหยุดสักสามสี่คน ก็อาจจะมีบางคนที่สงสัยและแหงนดูท้องฟ้าบ้าง แล้วก็เดินต่อไป แต่เมื่อมีคนจำนวนมากพอแหงนดูท้องฟ้า ก็จะทำให้คนที่เดินผ่านไปผ่านมาละแวกนั้นพากันแหงนดูท้องฟ้าตาม ปริมาณของคนกลุ่มแรกที่แหงนดูท้องฟ้าจนเกิดการแหงนดูท้องฟ้าตามๆ กันนี้ เรียกว่ามวลวิกฤต

มีงานวิจัยของนักสังคมศาสตร์ในต่างประเทศชิ้นหนึ่ง ที่อ้างต่อๆ กันมา ระบุว่า การเปลี่ยนแปลงที่สำคัญในโลกหลายครั้งเกิดขึ้นได้โดยอาศัยผู้นำการเปลี่ยน แปลงเพียง 11 เปอร์เซ็นต์ ตัวเลขดังกล่าวจะมีความน่าเชื่อถือเพียงใดนั้นเป็นอีกประเด็นหนึ่ง แต่ประเด็นสำคัญที่นักรณรงค์ด้านสิ่งแวดล้อมมักนำเรื่องมวลวิกฤตมากล่าวถึง กันอยู่บ่อยๆ ก็เพื่อแสดงให้เห็นว่า ในการเปลี่ยนแปลงโลกใบนี้ให้น่าอยู่ ไม่จำเป็นต้องรอให้คนหมู่มากร่วมมือกัน แต่ความมุ่งมั่นตั้งใจและลงมือกระทำของคนเพียงจำนวนหนึ่ง ก็สามารถสร้างกระแสและเปลี่ยนแปลงโลกได้

Eco-efficiency หรือ ประสิทธิภาพเชิงนิเวศเศรษฐกิจ ริเริ่มโดยคณะกรรมการนักธุรกิจเพื่อสิ่งแวดล้อมโลก หรือ World Business Council for Sustainable Development (WBCSD) ซึ่งเป็นการรวมตัวของกลุ่มบริษัทธุรกิจอุตสาหกรรมชั้นนำระหว่างประเทศ แนวคิดนี้ถูกหยิบยกขึ้นมาพูดถึงอย่างจริงจังในการประชุมสุดยอดด้านสิ่งแวด ล้อม หรือ Earth Summit เมื่อปี 2535 โดยมีเป้าหมายสำคัญเพื่อสร้างความสมดุลระหว่างการเติบโตทางเศรษฐกิจกับการ อนุรักษ์สิ่งแวดล้อมให้เป็นเรื่องที่สามารถอยู่ควบคู่กันไปได้

หลักการสำคัญของประสิทธิภาพเชิงนิเวศเศรษฐกิจ คือ

1. การลดการใช้วัตถุดิบตั้งต้นในการผลิตไม่ว่าจะเป็นพลังงาน น้ำ ที่ดิน ส่งเสริมการใช้ซ้ำ (Reuse) และการนำมาใช้ใหม่ (Recycle) ของผลิตภัณฑ์
2. การลดการปล่อยของเสียได้แก่น้ำทิ้ง ขยะ สารพิษต่างๆ ออกสู่สิ่งแวดล้อม
3. การเพิ่มคุณภาพผลิตภัณฑ์ สินค้า และบริการ โดยส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติน้อยที่สุด

ทั้งนี้ สูตรในการคำนวณค่าประสิทธิภาพเชิงนิเวศเศรษฐกิจ คือ
Eco-efficiency   =   Value of product or service / Environmental impact of a product or service

สำหรับ การเพิ่มประสิทธิภาพเชิงนิเวศเศรษฐกิจนั้น สามารถนำเครื่องมือทางสิ่งแวดล้อมมาประยุกต์ใช้ได้หลากหลายวิธีการ ไม่ว่าจะเป็นการประเมินวัฏจักรชีวิตผลิตภัณฑ์ (Life Cycle Assessment หรือ LCA) การใช้เทคโนโลยีที่สะอาด (Cleaner Technology หรือ CT) หรือการออกแบบเชิงนิเวศเศรษฐกิจ (Economic & Ecological Design หรือ Eco-Design)

อย่างไรก็ดี มีผู้วิพากษ์วิจารณ์ว่าวิธีการนี้เป็นเพียงการทำธุรกิจที่มีประสิทธิภาพมาก ขึ้นเท่านั้น แต่ไม่ได้กล่าวถึงเรื่องการลดการบริโภค ยกตัวอย่างเช่น การใช้โทรศัพท์มือถือ ซึ่งถือว่าเป็นการใช้ทรัพยากรอย่างคุ้มค่ามากกว่าการใช้โทรศัพท์บ้านแบบที่ ใช้กันมาเมื่อ 20 ปีก่อน ซึ่งถือว่ามีประสิทธิภาพเชิงนิเวศเศรษฐกิจต่อหน่วยสูงกว่าเดิม แต่การที่มีคนนิยมใช้กันมากขึ้น ก็ทำให้ปริมาณการใช้วัตถุดิบสูงเพิ่มขึ้นกว่าเดิมด้วย

Ecological Debt  กลุ่มเคลื่อนไหวด้านนิเวศวิทยาในประเทศเอกวาดอร์ได้ให้คำจำกัดความของ หนี้นิเวศ (Ecological Debt) ไว้ว่า“หนี้นิเวศ” เป็นหนี้ที่สร้างขึ้นตั้งแต่ยุคล่าอาณานิคมจวบจนถึงปัจจุบัน  ลูกหนี้ส่วนใหญ่คือประเทศที่ร่ำรวยและบรรษัทข้ามชาติยักษ์ใหญ่  แต่เจ้าหนี้กลับเป็นประเทศที่ยากจนในทวีปอเมริกาใต้และแอฟริกา ซึ่งหนี้ที่ว่านี้มีมากมายหลายรูปแบบ เช่น

– การตักตวงทรัพยากร ธรรมชาติ เช่น ปิโตรเลียม แร่ธาตุ ป่าไม้ และประมง อย่างไร้ความรับผิดชอบและเกินพอดีจนคุกคามชีวิตและความอยู่รอดของเจ้าของ พื้นที่

– การค้าที่ไม่เป็นธรรมทางระบบนิเวศ เนื่องจากสินค้าที่ผลิตโดยการตักตวงจากทรัพยากรธรรมชาติ ถูกบรรษัทข้ามชาติส่งออกจากพื้นที่ไปทั้งๆ ที่ไม่ได้รวมค่าเสียหายทางสิ่งแวดล้อมและสังคมที่เกิดขึ้นระหว่างกระบวนการ ผลิต

– การฉกฉวยใช้ภูมิปัญญาชาวบ้านที่เกี่ยวข้องกับเมล็ดพันธ์พืช สมุนไพร และองค์ความรู้พื้นบ้าน เป็นพื้นฐานในการพัฒนาเทคโนโลยีชีวภาพและอุตสาหกรรมเกษตรสมัยใหม่ แต่กลับบังคับให้ประชาชนในประเทศเจ้าของภูมิปัญญาจ่ายค่าใช้สิทธิทรัพย์สิน ทางปัญญาของตัวเอง

– การจับจองทั้งที่ดินและแหล่งน้ำซึ่งอุดมสมบูรณ์ ที่สุดในการเพาะปลูกพืชเศรษฐกิจเพื่อส่งออก ทำให้ที่ดินเหล่านั้นเสื่อมโทรม และยังเป็นการคุกคามอธิปไตยด้านอาหารและวัฒนธรรมของทั้งระดับชุมชนท้องถิ่น และระดับประเทศ

– ประเทศอุตสาหกรรมปล่อยมลพิษและก๊าซเรือนกระจกจำนวน มากสู่ชั้นบรรยากาศ ทำลายชั้นโอโซนและเกิดเป็นภาวะโลกร้อนอย่างในปัจจุบัน และยังฉกชิงศักยภาพในการดูดซับคาร์บอนของมหาสมุทรและป่าไม้ไปใช้อย่างไม่ เป็นธรรม

– อาวุธเคมี อาวุธนิวเคลียร์ สารอันตราย และสารพิษตกค้าง ถูกผลิตขึ้นโดยทิ้งภาระหลังการผลิตไว้ให้ประเทศโลกที่สาม

ดังนั้นถ้าหลักการที่ว่าทรัพยกรในโลกเป็นของคนทุกคนบนโลกเป็นจริง ประชากรกว่า 6,800 ล้านคน ก็น่าจะเข้าถึงและได้ใช้ประโยชน์จากทรัพยากรอย่างเท่าเทียมกัน  แต่ในความเป็นจริงทั้ง ดิน น้ำ ป่าไม้ แร่ธาตุ ปิโตรเลียม ฯลฯ ยังถูกใช้โดยคนจำนวนหนึ่งเท่านั้น  ตัวเลขจากองค์การสหประชาติระบุว่าประเทศพัฒนาแล้วซึ่งมีประชากรเพียงร้อยละ 20 ของโลก แต่กลับใช้ทรัพยากรธรรมชาติถึงร้อยละ 80 ของปริมาณที่ทุกคนบนโลกใช้

สุดท้าย คนเพียงกลุ่มเดียวนั้น ไม่เพียงแต่ใช้ทรัพยากรเกินโควตาของตัวเองแล้ว พวกเขายังได้ทิ้งปัญหาไว้ให้กับเพื่อนร่วมโลกโดยไม่ได้ถามความสมัครใจ จนเกิดเป็น “หนี้นิเวศ” กับเจ้าของทรัพยากรในพื้นที่

การวัดรอยเท้านิเวศมาจากความจริงมูลฐานที่ว่า สิ่งมีชีวิตทุกชนิดล้วนต้องอาศัยทรัพยากรจากระบบนิเวศเพื่อการดำรงอยู่รอด การใช้ทรัพยากรจึงเปรียบเสมือนการประทับร่องรอยของการใช้ชีวิตไว้บนระบบ นิเวศของโลก โดยรอยเท้าใหญ่หมายถึงการบริโภคทรัพยากรที่มากกว่ารอยเท้าเล็ก

จาก การเปิดเผยของเฟรด เปียร์ซ ในนิตยสาร New Scientist ฉบับวันที่ 17 มิถุนายน 2549 ระบุว่า รอยเท้านิเวศที่มีความยั่งยืนซึ่งมนุษย์ทั่วโลกสามารถแบ่งปันทรัพยากรกันได้ อย่างเท่าเทียมอยู่ที่ 1.8 เฮกตาร์ต่อคน หากแต่ทุกวันนี้ชนบทของจีนมีรอยเท้านิเวศเฉลี่ย 1.6 เฮกตาร์ต่อคน แต่ที่นครเซี่ยงไฮ้มีรอยเท้านิเวศใหญ่ถึง 7.0 เฮกตาร์ต่อคน ส่วนคนอเมริกันยิ่งแล้วใหญ่ เพราะมีรอยเท้านิเวศใหญ่ 9.3 เฮกตาร์ต่อคน ซึ่งนั่นหมายถึงว่าหากการพัฒนายังคงเดินหน้าไปในแนวทางเดิมนี้ต่อไป โลกก็จะประสบหายนะเพราะวิกฤตมลพิษและทรัพยากรในอนาคตอันใกล้นี้

เครื่องมือชี้วัดนี้จึงเป็นเครื่องมือที่ให้คุณค่าต่อการใช้ทรัพยากรอย่างยั่งยืนเป็นสำคัญ

Ecosystem services หรือ นิเวศบริการ หมายถึงประโยชน์ที่ธรรมชาติส่งมอบให้กับมนุษย์ นิเวศบริการที่เราคุ้นเคยที่สุดได้แก่ อาหาร น้ำสะอาด และทรัพยากรธรรมชาติที่ใช้ในการผลิตสินค้าและบริการต่างๆ แต่ยังมีบริการอีกมากมายที่เรามักไม่ค่อยนึกถึง เช่น การดูดซับคาร์บอนและบรรเทาภาวะสภาพภูมิอากาศเปลี่ยนแปลงของป่าไม้ การกรองและทำน้ำให้สะอาดของพื้นที่ชุ่มน้ำ ฯลฯ ดังนั้น ถ้าเรามองระบบนิเวศในฐานะนิเวศบริการ เราก็จะสามารถมองสิ่งแวดล้อมว่าเป็น “สินทรัพย์” ที่การพัฒนาต้องพึ่งพา และดังนั้นการดูแลสิ่งแวดล้อมก็จะเป็น “การลงทุน” ที่จำเป็น เลิกคิดว่าการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมเป็น “ค่าใช้จ่าย” ที่ไม่ได้อะไรกลับคืน

Environmental Education กรมส่งเสริมคุณภาพสิ่งแวดล้อมได้ให้ความหมายของคำว่าสิ่งแวดล้อมศึกษา หรือ Environmental Education ไว้ว่า เป็นกระบวนการพัฒนาคนให้เติบโตเป็นประชากรโลกที่มีความสำนึกและห่วงใยใน ปัญหาสิ่งแวดล้อม รวมทั้งปัญหาอื่นที่เกี่ยวข้อง มีความรู้ เจตคติ ทักษะ ความตั้งใจจริง และความมุ่งมั่นที่จะหาทางดำเนินการแก้ไขปัญหาที่เผชิญอยู่ และป้องกันปัญหาใหม่ ทั้งด้วยตนเองและด้วยการร่วมมือกับผู้อื่น สิ่งแวดล้อมศึกษาจึงถือเป็นเครื่องมือสำคัญในการดำรงชีวิตทั่วไป เป็นองค์ความรู้พื้นฐานในการประกอบอาชีพในทุกสาขา และเป็นความรู้เพื่อการอยู่ร่วมกันในชุมชน สังคม ประเทศ และโลก

ดังนั้นสิ่งแวดล้อมศึกษาจึงไม่ใช่การศึกษาเกี่ยวกับสิ่งแวดล้อม และก็ไม่ใช่การเรียนการสอนในชั้นเรียน หากแต่เป็นเครื่องมือสำคัญในการแก้ไขปัญหาและสร้างการพัฒนาที่ยั่งยืน

Food miles หรือ ระยะทางอาหาร คือระยะทางที่อาหารถูกขนส่งจากแหล่งผลิตจนถึงผู้บริโภค โดยคำนวณจากระยะทางน้ำหนักเฉลี่ย (ระยะทางและปริมาณอาหารที่ขนส่ง) ซึ่งระยะทางอาหารจะมากหรือน้อยสามารถวัดได้จากระยะที่อาหารเดินทางจากแหล่ง ผลิตถึงผู้บริโภคขั้นสุดท้าย หรือวัดจากปริมาณการปล่อยคาร์บอนไดออกไซด์ระหว่างการขนส่ง รวมถึงสามารถวัดได้จากผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมอื่นๆ ที่เกิดจากการขนส่งอาหาร

แม้ ระยะทางอาหารจะมีความสัมพันธ์กับการขนส่ง การใช้พลังงาน และผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม แต่การขายสินค้าในปัจจุบันที่เป็นไปในลักษณะการแข่งขันกันในตลาดสมบูรณ์ ก็ทำให้การกำหนดราคาสินค้าไม่ได้ใช้ต้นทุนเป็นพื้นฐาน  (Cost-plus-pricing) แต่จำต้องขายสินค้าในราคาใกล้เคียงกัน แม้ต้นทุนจะต่างกัน  ผู้บริโภคจึงไม่สามารถรับรู้ได้ถึงต้นทุนทางสิ่งแวดล้อมที่แท้จริงของอาหาร ที่ขนส่งมาไกล

นอกจากนี้ การที่ประเทศพัฒนาแล้วนำเข้าอาหารที่ผลิตจากประเทศกำลังพัฒนา ยังกระตุ้นให้เกษตรกรในประเทศเหล่านั้นมุ่งปลูกพืชเศรษฐกิจเพียงไม่กี่ชนิด จนทำให้พันธุ์พืชพื้นถิ่นหายไป ก่อให้เกิดการสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพ

ด้วยเหตุนี้ ในต่างประเทศจึงมีการรณรงค์ให้ผู้บริโภคเลือกซื้ออาหารที่ผลิตในท้องถิ่น หรือในพื้นที่ใกล้เคียง จนเกิดการรวมตัวกันในนามกลุ่ม “100 miles diet” เพื่อสร้างแนวร่วมของการบริโภคอาหารที่ผลิตได้ในท้องถิ่นระยะไม่เกิน 100 ไมล์ (160 กิโลเมตร) ภายใต้นโยบาย “Eating locally and thinking globally” ขณะที่ UK Soil Association หนึ่งในองค์กรพัฒนาเอกชนประเทศอังกฤษ ก็เห็นว่าสินค้าเกษตรอินทรีย์ที่มี Food Miles เกินระยะทางที่กำหนด ไม่ควรจัดเป็นสินค้าเกษตรอินทรีย์ เพราะถือว่าสินค้านั้นมีส่วนสร้างผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม แม้ในกระบวนการผลิตจะรักษาสิ่งแวดล้อมก็ตาม

อย่างไรก็ดี มีการตั้งข้อสังเกตว่า ถึงแม้ระยะทางอาหารจะมีส่วนสร้างผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม แต่ก็เป็นเพียงหนึ่งในหลายปัจจัย เนื่องจากพลังงานที่ใช้ในการขนส่งอาหารเป็นเพียงพลังงานส่วนหนึ่งที่ใช้ใน กระบวนการผลิตอาหารทั้งหมด ตัวอย่างงานวิจัยชิ้นหนึ่งที่แสดงให้เห็นถึงข้อสังเกตดังกล่าวคือ การศึกษาเปรียบเทียบการปล่อยคาร์บอนไดออกไซด์จากการนำเข้าอาหารของประเทศสห ราชอาณาจักร โดยศึกษานับตั้งแต่การผลิต แปรรูป บรรจุ และขนส่ง พบว่าอาหารที่ผลิตในสหราชอาณาจักรปล่อยคาร์บอนไดออกไซด์มากกว่าอาหารที่นำ เข้าจากนิวซีแลนด์ ทั้งที่อาหารจากนิวซีแลนด์เดินทางมาไกลกว่า ซึ่งสิ่งนี้สะท้อนให้เห็นว่า นอกจากระยะทางอาหารแล้ว ก็ยังมีปัจจัยอื่นๆ ที่มีส่วนสร้างผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม เช่น การใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืช รูปแบบการใช้แรงงานและการลงทุน เป็นต้น

ค่า Ft (Fuel adjustment tariff) หรือ ค่าไฟฟ้าผันแปรอัตโนมัติ เริ่มใช้ครั้งแรกเมื่อเดือนกันยายน ปี 2535  เป็นค่าใช้จ่ายที่บวกเพิ่มไปจากค่าไฟฟ้าปกติที่แต่ละบ้านใช้ มีที่มาจากค่าเชื้อเพลิงที่นำมาผลิตไฟฟ้าในช่วงเวลานั้นๆ โดยมีการปรับเปลี่ยนเพิ่มขึ้นหรือลดลงตามการเปลี่ยนแปลงของต้นทุนค่าใช้จ่าย ด้านเชื้อเพลิง ถ้าต้นทุนเชื้อเพลิงมีราคาสูงขึ้น ผู้บริโภคก็จำเป็นที่จะต้องรับผิดชอบในส่วนต่างที่เกิดขึ้นด้วย โดยมีจุดประสงค์ให้ค่าไฟฟ้าที่เรียกเก็บจากผู้บริโภคมีการสะท้อนต้นทุนที่ แท้จริงมากที่สุด เพื่อที่จะไม่ให้ภาระจากความผันผวนของค่าเชื้อเพลิงมากระทบกับฐานะการเงิน ของการไฟฟ้า

แต่ความไม่ชัดเจนและคลุมเครือของที่มาในค่า Ft ถูกตั้งคำถามว่าท้ายที่สุดอาจจะเป็นเพียงช่องทางในการแก้ปัญหาการดำเนินงาน ของทางการไฟฟ้า ด้วยการผลักภาระต่างๆ มาให้กับประชาชนหรือไม่
เมื่อราวปี พ.ศ. 2541 – 2543 องค์กรเพื่อผู้บริโภคได้ติดตามรายละเอียดของค่า Ft และได้ทราบว่า มีการนำค่าใช้จ่ายในส่วนอื่นที่ไม่ใช่ต้นทุนเชื้อเพลิงเข้ามารวมอยู่ในค่า Ft เช่น ต้นทุนอันเนื่องมาจากรายรับของการไฟฟ้าไม่เป็นไปตามแผนที่วางไว้ อัตราเงินเฟ้อ อัตราแลกเปลี่ยนเงินตราต่างประเทศ  รัฐบาลจึงตั้งคณะอนุกรรมการกำกับสูตรการปรับอัตราค่าไฟฟ้าโดยอัตโนมัติขึ้น มาตรวจสอบ ผลของการตรวจสอบนำไปสู่การตัดต้นทุนนอกเหนือค่าเชื้อเพลิงออกไป ทำให้ตั้งแต่เดือนตุลาคม 2548 เป็นต้นมา ที่มาในการคำนวณสูตร Ft จึงเหลือเพียง ต้นทุนค่าเชื้อเพลิงที่ใช้ในการผลิตไฟฟ้าของ กฟผ. และค่าซื้อไฟฟ้าจากผู้ผลิตเอกชนและประเทศเพื่อนบ้าน

Fuel Cells หรือ เซลเชื้อเพลิง คือ อุปกรณ์ที่ทำให้เกิดปฏิกิริยาเคมี-ไฟฟ้าระหว่างออกซิเจนกับไฮโดรเจน ซึ่งสามารถเปลี่ยนแปลงพลังงานของเชื้อเพลิงไปเป็นพลังงานไฟฟ้าโดยตรง ไม่ต้องผ่านการเผาไหม้ ทำให้เครื่องยนต์ที่ใช้ Fuel Cells ไม่ก่อให้เกิดมลภาวะทางอากาศ สำหรับการทำงานของ Fuel Cells จะมีลักษณะคล้ายเซลล์สะสมไฟฟ้าของแบตเตอรี่ สามารถอัดประจุใหม่ได้เรื่อยๆ Fuel Cells มีหลายชนิด แต่ทุกชนิดจะให้กระแสไฟฟ้าเป็นกระแสตรง (DC) ที่สามารถนำไปเป็นพลังงานขับเคลื่อนมอเตอร์ หลอดไฟ เครื่องใช้ไฟฟ้า และอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ต่างๆ

กายา หรือ Gaia หมายถึงแนวคิดในการอธิบายและมองว่า “โลกเป็นสิ่งมีชีวิตอันหนึ่ง”ใน ที่สุดเจมส์ก็ชี้ขาดลงไปว่า คุณสมบัติส่วนใหญ่ของเจ้าสิ่งมีชีวิตก็คือ พวกที่สามารถรับเอาพลังงานและสสารเข้าไป และขับถ่ายกากของเสียออกมา โดยใช้บรรยากาศของโลกเป็นสื่อกลางในการแลกเปลี่ยน เช่นมนุษย์สูดเอาออกซิเจนเข้าไป และหายใจเอาคาร์บอนไดออกไซด์ออกมา เพื่อทดสอบความคิดดังกล่าว เจมส์และเดียน ฮิทซ์ค็อค (Dean Hitchcock) จึงเริ่มต้นด้วยการวิเคราะห์องค์ประกอบทางเคมีบรรยากาศของดาวอังคารเปรียบ เทียบกับโลก ผลที่ได้แตกต่างกันราวฟ้ากับดิน เพราะบรรยากาศดาวอังคารถูกยึดครองโดยคาร์บอนไดออกไซด์ถึง 95 เปอร์เซ็นต์ มีออกซิเจนเบาบาง และปราศจากมีเทน ในขณะที่บรรยากาศของโลกมีส่วนผสมของไนโตรเจน 77 เปอร์เซ็นต์ ออกซิเจน 21 เปอร์เซ็นต์ และมีเทนจำนวนมหาศาลกล่าว อีกนัยหนึ่ง อาการมีชีวิตของโลกที่ปรากฏอยู่ในบรรยากาศเกิดขึ้นจากสิ่งมีชีวิตจำนวนสุด ประมาณร่วมกันสร้างเคมีห่อหุ้มขึ้น และกิจกรรมที่สิ่งมีชีวิตกระทำก็เป็นตัวคอยควบคุมอาการมีชีวิตดังกล่าวแต่ ไม่ว่าแนวคิดนี้จะเป็นจริงหรือไม่ก็ตาม อย่างน้อยก็กระทบวิธีการมองสิ่งต่างๆ บนโลกใบนี้ของมนุษย์ นั่นคือ มนุษย์เป็นเพียงส่วนกระจ้อยร่อยในระบบอันไพศาล ซึ่งสิ่งที่ทำ มีผลต่อระบบ และระบบก็คือความอยู่รอดของมนุษย์ด้วยเช่นกัน

แนวคิดเรื่องกายานี้สั่นสะเทือนวงการวิทยาศาสตร์ และเรียกความสนใจได้อย่างกว้างขวาง ขณะเดียวกันก็ถูกวิพากษ์วิจารณ์อย่างหนัก โดยเฉพาะจากกลุ่มศึกษาสิ่งมีชีวิตที่นิยมแนวทางการคัดเลือกตามธรรมชาติของ ดาร์วิน ซึ่งกลุ่มนี้ก็ตั้งคำถามว่า ถ้าโลกมีชีวิตอยู่ แล้วตรงไหนคือยีน หรือจะสืบพันธุ์ได้อย่างไร

ดังนั้นเจมส์จึงได้ข้อสรุปว่า บรรยากาศบนดาวอังคารประกอบขึ้นด้วยสารเคมีที่ไร้ชีวิต ไม่มีการปรับเปลี่ยนสภาวะ ทุกปฏิกิริยาเคมีได้เกิดขึ้นและจบลงแล้วอย่างสมบูรณ์ ขณะที่ปฏิกริยาเคมีในบรรยากาศโลกยังคงพลุ่งพล่าน ตัวอย่างคือ มีเทนและออกซิเจนที่มีอยู่มากมายในบรรยากาศไวมากต่อการมีปฏิกิริยาซึ่งกัน และกัน ชนิดและลักษณะของก๊าซดังกล่าววิวัฒนาการเรื่อยมาจากปฏิกิริยาของสิ่งมีชีวิต กับโลก ซึ่งเริ่มขึ้นเมื่อราวสามพันล้านปีก่อน เลิฟล็อคจึงชี้ว่า การเคลื่อนไหวของวัฏจักรก๊าซนี่เอง คือสัญญาณการมีชีวิต

แนวคิดนี้เริ่มต้นขึ้นในต้นทศวรรษที่ 1960 เมื่อ เจมส์  เลิฟล็อค (James Lovelock) ในขณะนั้นที่เป็นนักวิทยาศาสตร์ผู้เชี่ยวชาญด้านบรรยากาศ ได้รับเชิญจากองค์การนาซาให้เป็นหนึ่งในทีมวิจัยเพื่อหาหลักฐานของสิ่งมี ชีวิตบนดาวอังคาร ดังนั้นสิ่งแรกที่เจมส์ลงมือทำ คือการหาว่าอะไรที่เรียกว่าสิ่งมีชีวิต

GDP (Gross Domestic Product) จีดีพี หรือ ผลผลิตมวลรวมภายในประเทศ  หมายถึงผลรวมสุดท้ายทั้งหมดของสินค้าและบริการที่ผลิตขึ้นภายในประเทศ โดยปัจจุบันใช้เป็นตัวชี้วัดกิจกรรมทางเศรษฐกิจ และเป็นดัชนีชี้วัดที่สำคัญในการพัฒนาประเทศ อย่างไรก็ตาม ข้อบกพร่องของจีดีพีในการนำมาใช้เป็นตัวชี้วัดการพัฒนาประเทศ พอสรุปได้ในเบื้องต้นดังนี้

จีดีพีไม่รวมมูลค่าสินค้าและบริการที่ไม่ผ่านตลาด แม้ว่าสินค้าและบริการดังกล่าวจะก่อให้เกิดผลผลิตเพิ่มก็ตาม ยกตัวอย่างเช่นการดื่มน้ำจากลำธารธรรมชาติ ก็ไม่ช่วยให้เกิดมูลค่าทางเศรษฐกิจ แตกต่างจากการดื่มน้ำบรรจุขวดขาย แม้ว่าจะสามารถตอบสนองความต้องการของมนุษย์ได้เช่นกันก็ตาม ในแง่ของบริการอย่างเช่นงานอาสาสมัคร ก็ไม่มีมูลค่าภายใต้จีดีพี เพราะผลของแรงงานไม่สามารถแสดงเป็นตัวเงินได้ ทั้งที่จิตอาสาและการช่วยเหลือผู้อื่นเป็นสิ่งที่มีคุณค่าต่อ สังคมอย่างมหาศาล เช่นเดียวกับการทำงานบ้าน การดูแลเด็กและผู้สูงอายุในครอบครัว ก็ล้วนเป็นงานบริการที่ไม่ได้รับค่าจ้าง เพราะอยู่นอกเหนือการค้าขายกันในระบบตลาด

จีดีพีไม่ได้คำนึงถึงผลกระทบภายนอกที่เกิดจากกิจกรรมทางเศรษฐกิจ ผลกระทบที่ว่านี้ได้แก่ ผลกระทบทางด้านสังคมและสิ่งแวดล้อม กล่าวคือจีดีพีไม่สนใจว่าเงินที่ได้มานั้น มาจากอุตสาหกรรมที่สกปรก กิจการอาบอบนวด เหล้าและบุหรี่หรือไม่ รวมทั้งในอนาคตหากมีการเปิดบ่อนการพนันถูกกฎหมาย ทำนองเดียวกันจีดีพีก็มิได้สนใจว่ากิจกรรมทางเศรษฐกิจนั้นจะนำไปสู่ปัญหามล ภาวะและการเจ็บป่วยของคนงานในโรงงานหรือไม่ ในทางตรงกันข้ามเสียด้วยซ้ำ ค่ารักษาพยาบาลที่เพิ่มขึ้นและค่าใช้จ่ายในการติดตั้งระบบบำบัดมลพิษกลับถูก นำไปรวมเป็นส่วนหนึ่งของการเติบโตทางเศรษฐกิจตามการวัดแบบจีดีพี ทั้งๆ ที่ค่าใช้จ่ายดังกล่าวควรเป็นต้นทุนทางด้านสุขภาพและสิ่งแวดล้อมที่น่าจะนำ มาหักลบจากจีดีพี

จีดีพีเพิกเฉยต่อการหมดสิ้นไปของทรัพยากร เนื่องจากจีดีพีใช้เม็ดเงินเป็นมาตรวัดความมั่งคั่งของชาติ จึงไปได้ดีกับกลไกการผลิตและการบริโภคภายใต้ระบบตลาด ดังนั้นจึงไม่สนใจทรัพยากรธรรมชาติหลายอย่างในแง่ที่จำเป็นต้องอนุรักษ์ไว้ เพื่อรักษาความสมดุลของระบบนิเวศ ยิ่งไปกว่านั้น การวัดของจีดีพีเป็นการวัดมูลค่าของสินค้าและบริการที่เกิดขึ้นภายในปีนั้นๆ ด้วยเหตุนี้จีดีพีจึงไม่ใส่ใจความยั่งยืนของทรัพยากรในระยะยาว

จีดีพีประเมินเพียงมูลค่าเพิ่มเฉลี่ยต่อหัว ซึ่งค่าเฉลี่ยดังกล่าวไม่ได้สะท้อนภาพสวัสดิการทางเศรษฐกิจที่แท้จริง หรือความกินดีอยู่ดีของคนส่วนใหญ่ โดยเฉพาะอย่างยิ่งถ้าสังคมนั้นหรือประเทศนั้นมีความแตกต่างในการกระจายราย ได้สูง หรืออีกนัยหนึ่งคือคนส่วนน้อยถือครองทรัพย์สินหรือรายได้ส่วนใหญ่ของประเทศ

Gross National Happiness หรือ ดัชนี ชี้วัดความสุขมวลรวมประชาชาติ  เรียกย่อๆ ว่า GNH เป็นตัวชี้วัดด้านการพัฒนาประเทศที่มีต้นกำเนิดจากประเทศภูฏาน โดยมองว่าความผาสุขของประชาชนมากกว่าสนใจความมั่งคั่งทางเศรษฐกิจของประเทศ เพียงถ่ายเดียว ขณะเดียวกันก็ถือเป็นกระบวนทัศน์ใหม่ที่พิจารณาการพัฒนาในลักษณะที่เป็นองค์ รวม เนื่องจากคำนึงถึงต้นทุนหลายๆ ด้าน ทั้งทรัพยากรธรรมชาติ สังคม วัฒนธรรม ตลอดจนทุนมนุษย์

ทั้งนี้ความสุขมวลรวมประชาชาติในแบบฉบับของประเทศภูฏาน ตั้งมั่นอยู่บนเสาหลัก 4 ประการด้วยกัน คือ

1) การส่งเสริมการพัฒนาทางเศรษฐกิจและสังคมอย่างยั่งยืนและเท่าเทียม
2) การส่งเสริมและสงวนรักษาค่านิยมทางวัฒนธรรม
3) การอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ
4) การพัฒนาธรรมาภิบาล

แนวทางการบริหารประเทศของภูฏานที่ว่านี้ นับว่ากำลังได้รับความสนใจอย่างมากในหมู่นักวิชาการและหน่วยงานในรัฐบาลหลายประเทศ

Green Building หรือ อาคารเขียว หมายถึงอาคารที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม ซึ่งไม่ได้เป็นเพียงอาคารที่ปลูกต้นไม้หรือมีพื้นที่สีเขียวเท่านั้น แต่หมายถึงอาคารที่ใช้ทรัพยากรในการออกแบบและการก่อสร้างอย่างคุ้มค่า มีประสิทธิภาพ ช่วยลดการใช้พลังงานในอาคาร ทำให้ผู้อยู่อาศัยมีสุขภาพและคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นเมื่อใช้อาคารนั้น

การจัดการในอาคารเขียวที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมมีหลายอย่าง เช่น ออกแบบให้เปิดรับแสงธรรมชาติ ระบบเปิดปิดไฟอัตโนมัติ ระบบการนำน้าที่ใช้แล้วมาบำบัดและใช้ประโยชน์อีก ระบบคัดแยกขยะที่เกิดขึ้นในอาคาร หลีกเลี่ยงการใช้วัสดุภายในอาคารที่ก่อให้เกิดสารอินทรีย์ไอระเหยที่เป็น อันตรายต่อร่างกาย

หลายประเทศให้ความสนใจกับแนวคิดนี้และต่างพัฒนาเกณฑ์ขึ้นมาเพื่อใช้เป็นระบบ การวัดอาคารเขียว เช่น สหรัฐอเมริกามีเกณฑ์ Leadership in Energy and Environmental design (LEED) อังกฤษใช้เกณฑ์ Building Research Establishment Environmental Assessment (BREEAM) ญี่ปุ่นใช้ระบบวัด Comprehensive Assessment System for Building Environmental Efficiency (CASBEE) ออสเตรเลียใช้ระบบ Green Star แคนาดาใช้เกณฑ์ Building Environment Performance (BEPAC) ส่วนในประเทศไทยใช้ระบบวัดของสถาบันอาคารเขียวของไทย Thai’s Rating of Energy and Environmental Sustainability(TREES) เป็นเกณฑ์การประเมินความยั่งยืนทางพลังงานและสิ่งแวดล้อม

ผลสำรวจจาก world green building council สำรวจผู้เชี่ยวชาญด้านการก่อสร้างอาคารใน 62 ประเทศ พบว่า อาคารเขียวเติบโตขึ้นเป็น 2 เท่าในทุกๆ 3 ปี นอกจากนี้ สัดส่วนของมูลค่าการก่อสร้างอาคารเขียวในสหรัฐอเมริกา เมื่อเปรียบเทียบกับอาคารทั้งหมด เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วจาก 12เปอร์เซ็นต์ในปี 2548 เป็น 45 เปอร์เซ็นต์ในปี 2556 ซึ่งหมายถึงมีการยอมรับประสิทธิภาพของอาคารเขียวมากขึ้น

เหตุที่เจ้าของโครงการเริ่มมาให้ความสนใจกับอาคารเขียวมากขึ้นนั้น เนื่องจากอาคารเขียวมีผลประโยชน์มากมายตามมา เช่น ประหยัดรายจ่ายในระยะยาว ผู้อยู่อาศัย หรือผู้ใช้อาคารมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น เจ็บป่วยน้อยลง ขาดงานน้อยลง สามารถทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ ซึ่งดีทั้งต่อองค์กรและตัวพนักงานเอง

กรีนจีดีพี ในภาษาอังกฤษใช้คำว่า Eco Domestic Product หรือ EDP เป็นดัชนีชี้วัดทางเศรษฐกิจที่นำค่าใช้จ่ายที่เกิดจากการใช้ทรัพยากร ธรรมชาติและการปกป้องรักษาสิ่งแวดล้อมมาเป็นส่วนหนึ่งในการคิดคำนวณต้นทุน ทางเศรษฐกิจด้วย

แนวคิดนี้ได้รับการพัฒนาขึ้นมานานกว่า 3 ทศวรรษแล้วในกลุ่มประเทศนอร์ดิก อันประกอบไปด้วยสวีเดน นอร์เวย์ เดนมาร์ก และฟินแลนด์ ด้วยมุมมองที่ว่าดัชนีชี้ความเจริญที่ใช้กันอยู่มิได้สะท้อนภาพการเจริญเติบ โตที่แท้จริง จึงมีการนำแนวคิดเรื่องต้นทุนทางด้านสิ่งแวดล้อมมาคิดคำนวณ โดยต่อมาพัฒนาเป็นระบบการจัดบัญชีสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ (Environment and Natural Resources Account: ENRA) อันประกอบไปด้วยบัญชีทรัพยากรป่าไม้ บัญชีทรัพยากรประมง บัญชีทรัพยากรน้ำ บัญชีทรัพยากรดิน บัญชีทรัพยากรแร่ธาตุ บัญชีทรัพยากรพลังงาน ซึ่งจัดอยู่ในส่วนของบัญชีทรัพยากรธรรมชาติ ขณะที่บัญชีมลพิษทางอากาศ บัญชีมลพิษทางน้ำ บัญชีมลพิษทางดิน บัญชีมลพิษทางนิเวศวิทยา จัดอยู่ในส่วนของบัญชีสิ่งแวดล้อม แล้วนำข้อมูลเหล่านี้ไปใช้เชื่อมโยงกับต้นทุนพื้นฐานทางเศรษฐกิจตัวอื่นๆ อย่างเช่นค่าที่ดิน เงินทุน เครื่องจักร และค่าแรงงาน เป็นต้น

แนวคิดเรื่องกรีนจีดีพีแพร่หลายมากขึ้นหลังจากการประชุมสุดยอดสิ่งแวดล้อม โลก (Earth Summit) เมื่อปี 2535 ที่เมืองริโอ เดอ จาเนโร ประเทศบราซิล หลังจากนั้นก็มีหลายประเทศนำการจัดทำระบบบัญชีสิ่งแวดล้อมและทรัพยากร ธรรมชาติไปใช้ อาทิ สหรัฐอเมริกา แคนาดา กลุ่มประเทศนอร์ดิก เยอรมนี อังกฤษ ฝรั่งเศส ญี่ปุ่น เป็นต้น สำหรับประเทศไทยมีนักวิชาการจำนวนหนึ่งและข้าราชการบางคนที่ให้ความสนใจใน การจัดทำบัญชีประเภทนี้ แต่ในระดับรัฐบาลและหน่วยงานราชการยังไม่มีแนวความคิดที่จะนำกรีนจีดีพีมา ใช้แม้แต่น้อย Greenhouse Gas

ก๊าซเรือนกระจก หรือ Greenhouse Gas หมายถึงก๊าซที่ปกคลุมชั้นบรรยากาศแล้วก่อให้เกิดภาวะโลกร้อน ทั้งนี้ตามพิธีสารเกียวโตได้กำหนดก๊าซที่เป็นตัวการสำคัญไว้ 6 ชนิด คือ

ก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ ส่วน หนึ่งมาจากกระบวนการที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติ อาทิ การหายใจของคนและสัตว์ ไฟป่า หรือการระเบิดของภูเขาไฟ แต่ส่วนใหญ่มาจากกิจกรรมการพัฒนาของมนุษย์ที่เกี่ยวข้องกับการเผาไหม้เชื้อ เพลิงฟอสซิล เช่น น้ำมัน ถ่านหิน และก๊าซธรรมชาติ รวมไปถึงการเปลี่ยนแปลงของพื้นที่ป่าไม้ไปเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยหรือ เกษตรกรรม ทั้งนี้ก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์เป็นก๊าซเรือนกระจกที่ทำให้เกิดพลังงานความร้อน สะสมในบรรยากาศของโลกมากที่สุด อีกทั้งยังมีแนวโน้มเพิ่มมากขึ้นกว่าก๊าซชนิดอื่น

ก๊าซมีเทน มากกว่าครึ่งหนึ่งของก๊าซมีเทนในชั้นบรรยากาศมาจากนาข้าว ฟาร์มปศุสัตว์ หลุมฝังกลบขยะ ระบบบำบัดน้ำเสีย การใช้เชื้อเพลิงฟอสซิล และโรงงานอุตสาหกรรม แม้ก๊าซมีเทนจะมีศักยภาพทำให้เกิดภาวะโลกร้อนมากกว่าก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ หลายเท่า แต่ก๊าซมีเทนก็มีอายุสะสมเฉลี่ยในชั้นบรรยากาศสั้นกว่าก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ หลายเท่า อย่างไรก็ดี ก๊าซมีเทนก็มีผลกระทบเป็นอันดับสองรองจากก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์

ก๊าซไนตรัสออกไซด์ แหล่งกำเนิดก๊าซไนตรัสออกไซด์ส่วนหนึ่งมาจากธรรมชาติ แต่อีกส่วนหนึ่งที่มีการเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วมาจากอุตสาหกรรมที่ใช้กรดไน ตริกในกระบวนการผลิต เช่น อุตสาหกรรมผลิตเส้นใยไนลอน อุตสาหกรรมเคมี และอุตสาหกรรมพลาสติกบางชนิด เป็นต้น

ก๊าซที่มีสารประกอบคลอโรฟลูออโรคาร์บอน ได้แก่ ก๊าซไฮโดรฟลูออโรคาร์บอน ก๊าซเปอร์ฟลูออโรคาร์บอน สารกลุ่มนี้มาจากกิจกรรมของมนุษย์โดยตรง เพราะไม่มีอยู่ในธรรมชาติ มีแหล่งกำเนิดจากโรงงานอุตสาหกรรมและอุปกรณ์เครื่องใช้ในชีวิตประจำวันต่างๆ ประเด็นที่สำคัญคือ ก๊าซกลุ่มนี้มีความสามารถในการดูดซับพลังงานความร้อนสูง ทั้งยังสามารถรวมตัวทางเคมีได้ดีกับโอโซน จึงทำให้โอโซนในชั้นบรรยากาศลดน้อยลง หรือเกิดรูรั่วในชั้นโอโซน อันเป็นสาเหตุให้รังสีคลื่นสั้นจากดวงอาทิตย์ที่เป็นอันตรายต่อสิ่งมีชีวิต ส่องผ่านมายังพื้นโลกได้มากขึ้น ขณะเดียวกันก็ทำให้ผิวโลกและชั้นบรรยากาศร้อนขึ้นโดยอ้อมได้อีกทางหนึ่งด้วย

ก๊าซซัลเฟอร์เฮกซาฟลูโอไรด์ มีแหล่งที่มาจากอุตสาหกรรมผลิตอุปกรณ์ไฟฟ้า แม้จะมีความสามารถในการดูดซับพลังงานความร้อนสูงมาก แต่ก็มีสัดส่วนอยู่ในชั้นบรรยากาศน้อยมาก

HPI หรือ Happy Planet Index หรือในภาษาไทยเรียกว่า ดัชนีชี้วัดความสุขโลก คือ  ดัชนีชี้วัดนี้ถูกพัฒนาขึ้นมาโดยมูลนิธิเศรษฐศาสตร์ใหม่ (New Economics Foundation) ซึ่งตั้งอยู่บนแนวคิดที่คนจะมีความสุข ไม่จำเป็นต้องใช้ทรัพยากรโลกมากมายอย่างที่ใช้กัน และการพัฒนาที่สมดุล ไม่เพียงเป็นการสร้างสุขในวันนี้ แต่ยังมีเหลือให้ลูกหลานใช้ในวันข้างหน้า

ดังนั้นสูตรในการคำนวณความสุขของสำนักนี้จึงเท่ากับ

ความสุข = ความพึงพอใจในชีวิต * อายุยืน / การใช้ทรัพยากร

มูลนิธิเศรษฐศาสตร์ใหม่ได้เปิดเผยผลการวัดความสุขโลกแห่งปี 2549 จำนวน 178 ประเทศ พบว่า ประเทศหมู่เกาะเล็กๆ อย่างวานูอาตูเป็นประเทศที่มีความสุขมากที่สุดในโลก ขณะที่สหรัฐอเมริกาอยู่ในอันดับหางแถว คืออันดับที่ 150 ทั้งที่เป็นประเทศที่มีรายได้ต่อหัวประชากรสูงกว่าประเทศอันดับหนึ่งมาก และเมื่อวัดความพึงพอใจในชีวิตก็อยู่ในระดับสูงใกล้เคียงกับประเทศวานูอาตู ส่วนอายุขัยเฉลี่ยของคนอเมริกันก็อยู่ที่ 77.4 ปี สูงกว่าคนวานูอาตูซึ่งอยู่ 68.6 ปี ซึ่งนั่นเพราะคนอเมริกันใช้ทรัพยากรเกินขีดจำกัดหรือมากกว่าที่ควรจะใช้ถึง 9.5 เท่า

สำหรับผลการวัดความสุขของประเทศอื่นๆ พบว่า เวียดนามติดอันดับที่ 12 ซึ่งเป็นอันดับหนึ่งในเอเชีย ส่วนไทยติดอันดับที่ 32 สำหรับประเทศที่พัฒนาแล้วหลายประเทศได้อันดับที่ไม่ค่อยดีนัก เช่น อังกฤษอยู่ในอันดับที่ 108 สวีเดนอยู่ในอันดับที่ 119 ฟินแลนด์อยู่ในอับดับที่ 123 ฝรั่งเศสอยู่ในอันดับที่ 129 เป็นต้น ส่วนประเทศสองอันดับสุดท้ายอยู่ในทวีปแอฟริกา คือสวาซีแลนด์และซิมบับเวนั้น เป็นประเทศยากจน มีรายได้ต่อหัวประชากรต่ำมาก และกำลังเผชิญปัญหาภาวะโรคเอดส์อย่างหนัก

Human Development Index
เมื่อปี 2533 องค์กรการพัฒนาแห่งสหประชาชาติ (UNDP) ได้จัดทำตัวชี้วัดที่เรียกว่า Human Development Index: HDI หรือดัชนีชี้วัดการพัฒนามนุษย์ เนื่องจากมองว่าประชาชนคือพื้นฐานของการพัฒนา ทั้งในฐานะผู้ก่อให้เกิดการพัฒนาและผู้ที่ได้รับผลจากการพัฒนา และคาดหวังว่า HDI จะเป็นเครื่องมือในการกำกับให้ประเทศต่างๆ ส่งผ่านผลประโยชน์ในรูปสวัสดิการทางสังคมไปสู่ประชาชนที่ยากจนเพิ่มมากขึ้น และกระจายผลประโยชน์จากการขยายตัวทางเศรษฐกิจผ่านนโยบายของรัฐเพื่อส่งผ่าน ไปยังคนยากจน ทั้งนี้ HDI ให้ความสำคัญกับการวัดความสำเร็จใน 3 ด้านหลัก คือ 1)ความยืนยาวของชีวิตและมีสุขภาพดี 2)ความรู้ ซึ่งวัดจากจำนวนผู้อ่านออกเขียนได้ และอัตราส่วนของจำนวนผู้ที่ได้รับการศึกษาในระดับต่างๆ 3)รายได้ที่แท้จริง ซึ่งวัดจากผลิตภัณฑ์มวลรวมภายในประเทศต่อประชากร (GDP per capita) และความเท่าเทียมกันของอำนาจซื้อ (Purchasing Power Parity) อย่างไรก็ตาม ดัชนีชี้วัดนี้ถูกวิจารณ์ว่า ไม่ได้สะท้อนความกินดีอยู่ดี ความสุข และความพึงพอใจในชีวิตของประชาชน รวมทั้งไม่ได้คำนึงผลกระทบต่อการใช้ทรัพยากรธรรมชาติและคุณภาพสิ่งแวดล้อม

ไฮโดรพอนิกส์ (hydroponics)  การปลูก พืชโดยไม่ใช้ดิน ผ่านการปลูกพืชในน้ำที่มีธาตุอาหารพืชละลายอยู่ หรือปลูกพืชในสารละลายธาตุอาหาร พืชจะเจริญเติบโตโดยได้รับธาตุอาหารจากสาร ละลายดังกล่าว  เป็นวิธีการที่ได้รับการพัฒนาขึ้นเพื่อแก้ปัญหาพื้นที่ที่ไม่มีที่ดินเพื่อ ทำเกษตร รวมไปถึงมีที่ดินขาดสารอาหาร

ไฮโดรพอนิกส์เป็นวิธีการปลูกที่ ได้รับความนิยมจากทั้งประเทศซึ่งมีพื้นที่เป็นเกาะ มีที่ราบจำกัด และเต็มไปด้วยภูเขาสูงชัน อย่างญี่ปุ่นและไต้หวัน ประเทศที่พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นทะเลทรายอย่างประเทศในตะวันออกกลาง รวมไปถึงประเทศอุตสาหกรรมที่ที่ดินมีราคาแพงอย่างสหรัฐอเมริกาและประเทศใน ยุโรปตะวันตก  ส่วนประเทศไทยการปลูกในลักษณะนี้ยังไม่ได้รับความนิยมมากนัก เนื่องจากปัญหาขาดแคลนพื้นที่ทำการเกษตรยังมีไม่มาก  และพื้นที่ที่มีอยู่ยังสามารถปลูกพืชด้วยวิธีปกติได้เพียงพอกับความต้องการ   นอกจากนี้ไฮโดรพอนิกส์ยังเป็นวิธีที่มีต้นทุนสูง ใช้เทคโนโลยีขั้นสูง และมีขั้นตอนในการปลูกที่ซับซ้อน

ข้อดี
1. สามารถปลูกพืชในพื้นที่ที่มีข้อจำกัดทางภูมิศาสตร์ เช่น พื้นที่ที่เป็นหิน ภูเขาสูงชัน หรือทะเลทราย  รวมไปถึงพื้นที่ที่มีดินมีปัญหา เช่น ดินเค็มจัด เปรี้ยวจัด หรือเป็นที่สะสมของโรคพืชต่างๆ  ทำให้การปลูกพืช

2. ใช้น้ำและปุ๋ยในการปลูกน้อยกว่าการปลูกพืชด้วยดิน เพราะเป็นการปลูกที่ไม่สูญเสียน้ำและปุ๋ยไปจากการไหลทิ้ง การซึมลึกและจากการแย่งของวัชพืช  อีกทั้งยังสามารถควบคุมสภาพแวดล้อมของราก เช่น อุณหภูมิ ความเป็นกรด-ด่าง ความเข้มข้นของสารละลายธาตุอาหารได้ดีกว่าปลูกด้วยดิน  พืชสามารถดูดกินธาตุอาหารในรูปไอออนหรือโมเลกุลเล็กอย่างมีประสิทธิภาพ ทำให้ได้พืชที่มีคุณค่าทางโภชนาการสูง

3. การปลูกแบบไฮโดรพอนิกส์จะปลูกพืชได้หนาแน่นกว่าการปลูกด้วยดิน เพราะผู้ปลูกสามารถให้สารละลายธาตุอาหารอย่างเพียงพอ พืชไม่ต้องแย่งน้ำและธาตุอาหารกัน  สามารถปลูกได้ทันทีหลังเก็บเกี่ยว โดยไม่จำเป็นต้องเตรียมแปลงและตากดิน  และยังใช้แรงงานน้อยกว่าการปลูกด้วยดิน ทั้งจากขั้นตอนการเพาะเมล็ด การเก็บเกี่ยว การกำจัดวัชพืช การเตรียมแปลงปลูก

ข้อเสีย
1. ตอนเริ่มต้นจะใช้เงินในการลงทุนสูงกว่าการปลูกด้วยดิน  เนื่องจากเป็นการใช้เทคโนโลยีสูง ต้องใช้น้ำสะอาด  และถ้าจะให้ได้ผลดี จะต้องมีโรงเรือนที่ควบคุมสภาพแวดล้อมได้ โดยเฉพาะการปลูกพืชปลอดสารพิษ

2. แม้จะใช้แรงงานในการปลูกน้อยกว่า แต่การปลูกแบบไฮโดรพอนิกส์จำเป็นต้องมีความรู้ความเข้าใจและเอาใจใส่มากกว่า การปลูกด้วยดิน  ผู้ปลูกจำเป็นต้องมีความรู้ในเรื่องธาตุอาหารพืช น้ำ สรีรวิทยาของพืช สารละลาย และเครื่องมือควบคุมระบบต่างๆ อีกด้วย  รวมถึงความเข้าใจในอุปกรณ์ไฟฟ้าต่างๆ ที่ใช้ เพราะถ้าเกิดเหตุขัดข้อง จะกระทบการเจริญเติบโตและอาจทำให้พืชที่ปลูกตายได้

3. มีความเสี่ยงต่อโรคค่อนข้างมาก โดยเฉพาะถ้าเกิดโรคที่รากของพืช อาการจะแพร่กระจายอย่างรวดเร็วและยากต่อการรักษา เพราะเป็นพืชที่ปลูกในสารละลายในแหล่งเดียวกัน ทำให้เชื้อจะระบาดไปทั่วระบบในเวลาอันสั้น

ไลเคน (Lichen) คือ สิ่งมีชีวิตที่เกิดขึ้นจากการอยู่ร่วมกันระหว่างรา (fungi) หนึ่งชนิดกับสาหร่าย (algae) หนึ่งชนิด โดยความหลากหลายของไลเคนขึ้นอยู่กับชนิดของราเป็นสำคัญ  ราที่ก่อให้เกิดไลเคนมีประมาณ 13,500 ชนิด ส่วนสาหร่ายมีประมาณ 100 ชนิด 40 สกุล  ทั้งสองพึ่งพาในลักษณะเอื้อประโยชน์ซึ่งกันและกัน  เส้นใยราช่วยรักษาความชื้นและห่อหุ้มเซลล์สาหร่ายเพื่อปกป้องไม่ให้แห้งหรือ เป็นอันตราย  ส่วนสาหร่ายก็ใช้ก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์กับน้ำในการสังเคราะห์แสงเพื่อสร้าง อาหารให้กับราเป็นการตอบแทน

ในประเทศไทยพบไลเคนจำนวน 1,700 ชนิด จากทั่วโลกซึ่งพบไลเคนแล้วประมาณ 13,500 ชนิด  แต่คาดว่าทั้งหมดอาจมีกว่า 30,000 ชนิด  ไลเคนสามารถแบ่งได้เป็น 4 กลุ่มใหญ่ ตามลักษณะโครงสร้างที่เรียกว่า “แผ่นใบ” หรือ แทลลัส (thallus) ได้แก่

1. กลุ่มเป็นดวงหรือเป็นฝุ่นผง (crustose)  ลักษณะเป็นวงติดกับวัตถุที่ยึดติด จนดูคล้ายกับว่าไลเคนกับวัตถุเป็นเนื้อเดียวกัน
2. กลุ่มใบ (foliose) ลักษณะคล้ายใบไม้ มีผิวสองด้าน  ด้านบนสัมผัสอากาศ ด้านล่างมีส่วนที่คล้ายราก แต่เกิดจากเส้นใยของรา เรียกว่า รากเทียม (rhizine) ใช้เกาะกับวัตถุ
3. กลุ่มเป็นพุ่ม หรือเป็นเส้นสาย (fruticose) ลักษณะเป็นพุ่ม แตกกิ่งเล็กๆ มีโคนต้นเล็กๆ ไว้ยึดเกาะกับวัตถุ
4. กลุ่มสะแควมูโลส (squamulose) มีลักษณะเป็นเกล็ดเล็กๆ คล้ายเกล็ดปลา

เรา จะสามารถพบไลเคนได้เกือบทุกแห่งในโลก ทั้งที่แห้งแล้งอย่างทะเลทราย และที่ชุ่มชื้นอย่างริมแม่น้ำ  ทั้งบนวัตถุจากธรรมชาติอย่างก้อนหิน ต้นไม้ หรือสิ่งที่มนุษย์สร้างขึ้นมาอย่างเสาปูน รั้วบ้าน  โดยบริเวณนั้นจะต้องมีความเหมาะสมต่อการเติบโตของไลเคน เช่น ไม่มีมลพิษทางอากาศ มีแสงสว่างเพียงพอสำหรับการสังเคราะห์แสงของสาหร่าย มีความชื้นมากพอที่ไลเคนจะเติบโตได้ ได้รับสารอาหารจากอากาศเพียงพอ และมีความเป็นกรด-ด่างอย่างเหมาะสม

เราสามารถพิสูจน์ดวงด่างที่อยู่บน ต้นไม้ว่าเป็นไลเคนหรือไม่ โดยการใช้ปลายเล็บขูดเบาๆ แล้วใช้น้ำแตะที่รอยขูด  ถ้าเกิดเป็นรอยสีเขียวหรือเหลือง นั่นคือสาหร่ายที่อยู่ภายในไลเคน ซึ่งจะเห็นได้ชัดเมื่อมันถูกน้ำ  แสดงว่าดวงด่างนั้นเป็นไลเคน

ไลเคนกับคุณภาพอากาศ
แม้เราจะไม่สามารถเห็นถึงความเข้มข้นในแต่ละระดับของมลพิษทางอากาศได้ด้วยตา เปล่า แต่เราสามารถสังเกตคุณภาพอากาศผ่านการเปลี่ยนแปลงของสิ่งมีชีวิตรอบบริเวณ นั้นๆ อย่างเช่นไลเคน

ไลเคนส่วนใหญ่ไม่สามารถทนต่อสารจากมลพิษทาง อากาศได้ เช่น ซัลเฟอร์ไดออกไซด์ ไนโตรเจนไดออกไซด์ โอโซน และโลหะหนัก  ดังนั้นเราจึงแทบจะไม่พบไลเคนประเภทต่างๆ ในที่อากาศเสีย หรือถ้าพบก็จะอยู่ในลักษณะไม่สมบูรณ์  ธรรมชาติของไลเคนจะเจริญเติบโตโดยการรับน้ำและสารอาหารที่ละลายอยู่ในฝนหมอก และน้ำค้างเข้าสู่แผ่นใบโดยตรง  ผิวของไลเคนไม่มีชั้นคิวติเคิล (cuticle) ที่มีลักษณะคล้ายขี้ผึ้งเคลือบป้องกันอยู่  ถ้าอากาศมีมลพิษ สารพิษจึงเข้าถึงไลเคนเพื่อทำอันตรายได้โดยตรง  อีกทั้งไลเคนไม่มีการผลัดใบ ต่างจากพืชทั่วไป ไลเคนจึงสะสมสารพิษเอาไว้จนป่วยและตายไป

ทั้งนี้ไลเคนแต่ละชนิดทนทานต่อมลพิษในอากาศได้ไม่เท่ากัน การสำรวจสังคมของไลเคนจึงสามารถบ่งชี้คุณภาพอากาศบริเวณรอบๆ ได้

นาโนเทคโนโลยี (Nanotechnology) มีความหมายตรงตัวก็คือ เป็นเทคโนโลยีที่เกี่ยวกับสิ่งต่างๆ ที่เล็กขนาดนาโนเมตร (นาโนมีรากศัพท์มาจากภาษากรีก แปลว่าคนแคระ ทั้งนี้ 1 นาโนเมตร เท่ากับหนึ่งส่วนพันล้านส่วน หรือ 10-9) โดยนำสิ่งต่างๆ ที่มีขนาด 1 – 100 นาโนเมตร มาประยุกต์ให้เกิดประโยชน์ต่อมนุษย์ ซึ่งจะต้องส่งผลให้เกิดนวัตกรรมแตกต่างไปจากสิ่งที่มีอยู่เดิม

นาโนเทคโนโลยีถูกคิดค้นขึ้นครั้งแรกโดยริชาร์ด ไฟน์แมน นักฟิสิกส์เจ้าของรางวัลโนเบลปี 2508 และได้รับการยกย่องให้เป็นบิดาแห่งนาโนเทค ปัจจุบันมีการนำนาโนเทคโนโลยีมาใช้ในอุตสาหกรรมหลายๆ ด้าน อาทิ อุตสาหกรรมยานยนต์และหุ่นยนต์ อุปกรณ์ทางการทหาร อุตสาหกรรมอิเล็กทรอนิกส์และไอที ยาและวิทยาศาสตร์ด้านสิ่งมีชีวิต อุตสาหกรรมอาหาร อุตสาหกรรมเครื่องสำอาง และอุตสาหกรรมสิ่งทอ เป็นต้น

เมื่อมีข้อดีแล้ว ก็ย่อมมีข้อที่น่ากังวล โดยก่อนหน้านี้เคยมีนักวิทยาศาสตร์ประเทศสหราชอาณาจักรค้นพบฝุ่นขนาดจิ๋ว อนุภาคนาโนจากการจราจรและอุตสาหกรรม ซึ่งอนุภาคนี้เมื่อเข้าสู่ร่างกาย จะมีผลทำลายปอด และยังกระจายเข้าสู่กระแสเลือดและสมองได้ ที่สำคัญฝุ่นขนาดนาโนยังไม่สามารถถูกดักกำจัดได้ด้วยแผ่นกรอง ดังนั้นเมื่อมีการพัฒนานาโนเทคโนโลยีมากขึ้น ของเสียไม่พึงประสงค์ที่มาจากกระบวนการผลิต ทั้งฝุ่น ควัน น้ำเสีย ก็อาจเป็นปัญหาที่ตามมา

นิวเอจ (New Age) เป็นคำเรียกชุดความเชื่อหรือรูปแบบการดำเนินชีวิตที่หันมาให้ความสำคัญกับ ชีวิตในด้านการดูแลสุขภาพแบบองค์รวมและการดำเนินชีวิตที่สอดคล้องกับ ธรรมชาติ แนวคิดนี้ก่อความนิยมขึ้นเงียบๆ ตั้งแต่ช่วงทศวรรษ 1970 เมื่อมีการต่อต้านความล้มเหลวของศาสนาคริสต์ ก่อนจะลามเร็วดุจไฟไหม้ฟางเมื่อกระแสบริโภคนิยมอันเป็นวิถีที่ “โลกาภิวัตน์” อยู่ทั่วโลกถูกพิสูจน์ว่านำมนุษย์เข้าสู่ทางตัน

ประเทศที่เป็นต้นกำเนิดของแนวคิดนิวเอจคือสหรัฐอเมริกา ซึ่งถูกวัฒนธรรมแบบบริโภคนิยมกัดกินจนบาดลึก ที่ชัดเจนคือคนป่วยด้วยโรคที่เกิดจากพฤติกรรมการใช้ชีวิตและบริโภคแบบสมัย ใหม่ เช่น โรคหัวใจ ความดันโลหิตสูง มะเร็ง โรคเหล่านี้เพิ่มจำนวนขึ้นอย่างรวดเร็ว แม้การแพทย์สมัยใหม่ที่เปี่ยมด้วยเทคโนโลยีล้ำยุคจะเก่ง ก็แค่รักษาโรคติดเชื้อหรือการผ่าตัดจากอุบัติเหตุ แต่กับโรคเรื้อรังทั้งหลาย การแพทย์แบบนี้ทำได้แค่ซื้อเวลาเท่านั้น

ตัวอย่างกิจกรรมที่บรรดานิวเอจเจอร์นิยมกันอย่างแพร่หลาย คือการปฏิบัติสมาธิด้วยวิธีการที่หลากหลาย การฟังดนตรีที่เรียกว่านิวเอจมิวสิค ซึ่งเรียบง่าย ไพเราะ และมีประสิทธิภาพในการบำบัด และสร้างความผ่อนคลายได้ นอกจากนี้ รูปแบบที่มาแรงอีกอย่างคือการดูแลสุขภาพที่เนการสร้างความสมดุลระหว่างกาย กับจิต โดยอาศัยวิธีการต่างๆ เช่น การฝังเข็ม การนวด สมาธิจิต หรือการรักษาด้วยคริสตัล

แม้แนวคิดนี้จะกำเนิดในประเทศตะวันตก แต่กลับพบว่า “แก่น” ของมันมีต้นตอจากความเชื่อแบบตะวันออกที่หยั่งลึกอยู่ในวิถีของชาวเอเชียมา นับพันๆ ปี ไม่ว่าจะเป็นโหราศาสตร์ ลัทธิฮินดู ไสยศาสตร์ เต๋า เทวนิยม พลังจักรวาล สมุนไพร และการักษาแบบฝังเข็ม เป็นต้น

NIMBY หรือที่มักเรียกกันติดปากว่า นิมบี้ ย่อมาจาก Not in My Back Yard แปลตรงๆ ได้ว่า “ไม่ใช่ในสวนหลังบ้านของฉัน” วลีนี้ไม่ใช่ศัพท์ใหม่ในวงการสิ่งแวดล้อม แต่เกิดขึ้นมานานกว่า 20 ปี โดยถูกหยิบยกขึ้นมาใช้ครั้งแรกใน The Christian Science Monitor หนังสือพิมพ์รายวันของอเมริกา ฉบับวันที่ 6 พฤศจิกายน 2523 ซึ่งศัพท์คำนี้มีความหมายว่า บุคคลหรือกลุ่มคนซึ่งไม่ต้องการให้สิ่งที่เป็นอันตราย สิ่งที่มีแนวโน้มว่าจะเป็นอันตราย หรือสิ่งไม่น่าพึงพอใจ ย่างกรายเข้ามาในชุมชนหรือละแวกบ้านเรือนที่ตนเองอาศัยอยู่ อาทิ โรงไฟฟ้านิวเคลียร์ โรงไฟฟ้าถ่านหิน บ่อบำบัดน้ำเสีย นิคมอุตสาหกรรม โรงงานผลิตสารเคมีอันตรายหรือวัตถุไวไฟ หลุมฝังกลบขยะ ทางด่วน เป็นต้น ซึ่งการพัฒนาโครงการต่างๆ เหล่านี้มักมีการอ้างถึงผลประโยชน์ส่วนรวมหรือผลประโยชน์ของประเทศชาติ แต่ก็นั่นแหละว่า “สร้างที่ไหนก็ได้ที่ไม่ใช่ในสวนหลังบ้านของฉัน”

Organic Agriculture หรือ เกษตรอินทรีย์ เป็นคำที่อาจมีนิยามแตกต่างกันไปบ้างของแต่ละสำนัก แต่หากกล่าวโดยสรุป เกษตรอินทรีย์หมายถึงระบบการผลิตที่คำนึงถึงสภาพแวดล้อมรักษาสมดุลย์ ธรรมชาติ และความหลากหลายของชีวภาพ โดยมีระบบการจัดการนิเวศวิทยาที่คล้ายคลึงกับธรรมชาติ และหลีกเลี่ยงการใช้สารสังเคราะห์ไม่ว่าจะเป็นปุ๋ยเคมี สารเคมีกำจัดศัตรูพืชและฮอร์โมนต่าง ๆ ตลอดจนไม่ใช้พืชหรือสัตว์ที่เกิดจากการตัดต่อทางพันธุ์กรรม ที่อาจก่อให้เกิดมลพิษในสภาพแวดล้อม เน้นการใช้อินทรีย์วัตถุ เช่น ปุ๋ยคอก ปุ๋ยหมัก ปุ๋ยพืชสด และปุ๋ยชีวภาพ ในการปรับปรุงบำรุงดินให้มีความสมบูรณ์ เพื่อให้ต้นพืชมีความแข็งแรงสามารถต้านทานโรคและแมลงได้ด้วยตนเอง รวมถึงการนำเอาภูมิปัญญาชาวบ้านมาใช้ประโยชน์ด้วย ผลผลิตที่ได้จะปลอดภัยจากอันตรายของสารพิษตกค้าง ทำให้ปลอดภัยทั้งผู้ผลิต ผู้บริโภค และไม่ทำให้สภาพแวดล้อมเสื่อมโทรมลงอีกด้วย

การทำเกษตรอินทรีย์ที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมจึงต้องใส่ใจในทุกขั้นตอน การ ผลิต ตั้งแต่ขั้นตอนการเตรียมดิน รักษาความหลากหลายทางชีวภาพ ไม่ใช้สารเคมีสังเคราะห์ ตลอดจนมีมาตรการป้องกันการปนเปื้อนที่ค่อนข้างเข้มงวด กล่าวคือ

การเตรียมดิน ต้องให้มีการหมุนเวียนธาตุอาหารในดิน ด้วยการใช้ปุ๋ยหมัก ปลูกพืชคลุมดินเพื่อให้เป็นปุ๋ยพืชสด แล้วก็มีการรักษาความอุดมสมบูรณ์ของดิน เช่น ไม่เผาฟาง ไม่ปล่อยให้พื้นที่เปิดโล่ง มีการคลุมดินด้วยเศษซากพืชและใบไม้ เพราะนอกจากจะช่วยป้องกันการกัดเซาะและพังทลายของหน้าดินแล้ว อินทรีย์วัตถุเหล่านี้ยังเป็นอาหารของสิ่งมีชีวิตและจุลินทรีย์ที่อยู่ในดิน ทำให้ดินมีชีวิต และเมื่ออินทรีย์วัตถุเหล่านี้ย่อยสลาย ก็จะกลายเป็นฮิวมัส ทำให้ดินร่วนซุย และสามารถเก็บกักน้ำและธาตุอาหารต่างๆ ได้มากขึ้น

มีการรักษาความหลากหลายทางชีวภาพ เนื่องจากสิ่งมีชีวิตต่างๆ มีทั้งที่พึ่งพาอาศัยกัน แข่งขันกัน หรือเป็นอาหารของสิ่งมีชีวิตอีกชนิดหนึ่ง แต่ต่างดำรงชีวิตอยู่ร่วมกันอย่างสมดุล ดังนั้นแม้จะมีแมลงหรือศัตรูที่กินพืชที่ปลูกเป็นอาหารบ้าง แต่ก็จะมีสิ่งมีชีวิตชนิดอื่นที่เป็นศัตรูตามธรรมชาติมาควบคุมประชากรของ ศัตรูพืชให้ลดลงอยู่ในภาวะที่สมดุล แล้วยังช่วยลดความเสี่ยงภัยจากปัญหาโรคและแมลงศัตรูพืชระบาดได้อีกด้วย

ปฏิเสธการใช้สารเคมีสังเคราะห์ เพราะนอกจากพิษตกค้างไป กับ ผลผลิตแล้วจนถึงมือผู้บริโภคแล้ว ยังมีผลกระทบต่อระบบนิเวศ ต่อดิน แม้แต่ปุ๋ยเคมี โดยเฉพาะอย่างยิ่งปุ๋ยยูเรียที่มีธาตุไนโตรเจน ซึ่งก็จัดเป็นสารก่อมะเร็งชนิดหนึ่งด้วย แถมเมื่อเกิดการชะล้างลงแหล่งน้ำ ก็ทำให้น้ำเน่าเสีย หากชะล้างลงแหล่งน้ำใต้ดิน ก็ทำให้เกิดการปนเปื้อน

ไม่เพียงแค่นั้น การทำเกษตรอินทรีย์ยังต้องมีมาตรการป้องกันการปนเปื้อนจากภายนอกฟาร์มด้วย ทั้งจากดิน น้ำ และอากาศ โดยจัดสร้างแนวกันชนด้วยการขุดคูหรือปลูกพืชยืนต้นเป็นแนวกำบังโดยรอบ

ในส่วนของการทำปศุสัตว์อินทรีย์ ก็ต้องคำนึงถึงการจัดสภาพแวดล้อมที่เหมาะสม โดยจำนวนปศุสัตว์ต้องสมดุลกับพื้นที่ และไม่ใช้ฮอร์โมนเร่งการเจริญเติบโตของสัตว์

นอกจากนี้ การทำเกษตรอินทรีย์ยังมีแนวทางที่มุ่งให้เกษตรกรพยายามผลิตปัจจัยการผลิตต่างๆ ด้วยตนเองให้ได้มากที่สุด เช่น ปุ๋ยอินทรีย์ สารชีวภาพบำรุงดิน เมล็ดพันธุ์ เป็นต้น เพราะนอกจากจะเป็นการใช้ทรัพยากรในท้องถิ่นอย่างมีประสิทธิภาพแล้ว การพึ่งพาตนเองในด้านปัจจัยการผลิตยังมีนัยทางเศรษฐกิจและสังคมที่สำคัญ เนื่องจากประสบการณ์การพัฒนาระบบเกษตรที่พึ่งพิงสารเคมีที่ผ่านมา เกษตรกรได้สูญเสียการเข้าถึงและการควบคุมปัจจัยการผลิตและกระบวนการผลิตใน เกือบทุกขั้นตอน จำเป็นต้องพึ่งพาบริษัทค้าสารเคมีและเทคโนโลยีทางการเกษตร จนเกษตรกรเองแทบไม่ต่างไปจากแรงงานรับจ้างในที่ดินทำกินของตนเอง การส่งเสริมหลักพึ่งพาตนเองในระบบเกษตรอินทรีย์จึงไม่เพียงแค่ช่วยให้ เกษตรกรเป็นไทในการผลิต แต่เท่ากับสร้างความเข้มแข็งให้กับภาคการเกษตรของประเทศในอีกทางหนึ่งด้วย

จุดที่การผลิตน้ำมันถึงจุดสูงสุด (Peak Oil) หรือ “จุดสูงสุดของฮับเบิร์ต” (Hubbert’s Peak) เรียกตามชื่อของ ดร. เอ็ม คิง ฮับเบิร์ต (Dr. M. King Hubbert) นักวิเคราะห์อุตสาหกรรมน้ำมัน โดยในปี 1956 ดร.ฮับเบิร์ตคิดค้นแบบจำลองรูประฆังคว่ำ (bell curve) พยากรณ์จุดที่การผลิตน้ำมันในสหรัฐอเมริกาจะถึงจุดสูงสุดในช่วงต้น ทศวรรษ1970 เลยจากจุดนั้นปริมาณน้ำมันที่ผลิตได้จะลดลงเรื่อยๆ

นักวิเคราะห์หลายคนต่างออกมาเตือนว่าปัจจุบันการผลิตน้ำมันโลกได้เลยจุดสูง สุดไปแล้ว บางส่วนมองว่ายังไม่ถึง แต่ก็จะถึงจุดนั้นอย่างแน่นอนภายในปี 2020 เนื่องจากสัญญาณที่บ่งชี้คือ ตัวเลขการผลิตน้ำมันทั่วโลกไม่เพิ่มขึ้นอีกเลยนับตั้งแต่ปี 2004 เป็นต้นมา และการค้นพบแหล่งน้ำมันใหม่ๆ ในรอบสิบปีที่ผ่านมามีแต่ที่ยากๆ ที่ไม่เคยขุดเจาะมาก่อน เช่น หินน้ำมัน (oil shale) และทรายน้ำมัน (tar sand)

อย่างไรก็ตาม จุด Peak Oil อาจเกิดขึ้นเร็วกว่านั้น ถ้าหากปริมาณการใช้น้ำมันของประชากรโลกเพิ่มขึ้นเร็วกว่าที่คาดการณ์ไว้ โดยเฉพาะจากประเทศโตเร็วที่มีขนาดใหญ่ เช่น จีน อินเดีย นอกจากนี้ผู้เชี่ยวชาญหลายคนสงสัยว่ากลุ่มโอเปค (กลุ่มประเทศผู้ส่งออกน้ำมัน 13 ประเทศ) มีการแจ้งตัวเลขปริมาณน้ำมันสำรองสูงเกินกว่าที่มีอยู่จริง และไม่ยอมให้ใครตรวจสอบ เนื่องจากผูกโควตาการผลิตน้ำมันส่วนหนึ่งเข้ากับปริมาณน้ำมันสำรองที่มี ดังนั้นยิ่งแจ้งตัวเลขได้สูงก็จะยิ่งผลิตน้ำมันได้มาก ทำกำไรมหาศาลได้มากขึ้น

ในปี 2006 วารสาร Petroleum Intelligence Weekly ได้เอกสารลับของทางการคูเวตซึ่งระบุว่า ปริมาณน้ำมันสำรองที่แท้จริงของคูเวตนั้นมีเพียง 48,000 ล้านบาร์เรล ต่ำกว่าตัวเลขที่ประกาศต่อสาธารณะกว่าครึ่งหนึ่ง และตัวเลขที่แท้จริงนี้ก็รวมทั้งปริมาณ “น้ำมันสำรองที่ยืนยันแล้ว” (proven reserves) และ “น้ำมันสำรองที่ยังไม่ยืนยัน” (unproven reserves) คือยังไม่ผ่านการพิสูจน์จากบุคคลที่สามว่ามีแน่นอนและขุดขึ้นมาใช้ได้จริง

เพอร์มาคัลเจอร์ มีที่มาจากการผสมคำว่า Permanent ที่แปลว่า ‘ถาวร’ กับคำว่า Agriculture ที่แปลว่า ‘เกษตรกรรม’ ซึ่งหมายถึงแนวคิดทางเกษตรกรรมที่ให้ความสำคัญกับความยั่งยืนของสิ่งมีชีวิต และสิ่งแวดล้อม โดยมีวิถีปฏิบัติที่สอดคล้องกับธรรมชาติและเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม แนวคิดดังกล่าวคิดขึ้นโดยบิลล์ บอร์ริสัน (Bill Morrison) นักนิเวศวิทยา และเดวิด โฮล์ม เกรน (David Holmgren) ลูกศิษย์ชาวออสเตรเลีย ซึ่งทั้งสองที่มีความสนใจร่วมในเรื่องความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับระบบ นิเวศทางธรรมชาติ

จากการที่วิถีการเกษตรส่วนใหญ่ในปัจจุบันพยายามที่ จะเอาชนะธรรมชาติผ่านการควบคุมปัจจัยต่างๆ ให้เป็นไปตามใจนึก โดยเชื่อว่าเป็นวิธีการที่จะได้รับผลผลิตที่สูงขึ้น แต่แนวคิดเพอร์มาคัลเจอร์กลับบอกว่า ถ้ามนุษย์สามารถออกแบบระบบการเกษตรให้เป็นไปอย่างที่ธรรมชาติเป็น ระบบที่สอดคล้องกับธรรมชาติจะนำมาซึ่งผลผลิตที่สูงขึ้น และยังเป็นวิถีปฏิบัติที่ยั่งยืนกว่าวิถีที่พยายามจะควบคุมธรรมชาติอีกด้วย

วิถีเกษตรกรรมแบบ ‘เพอร์มาคัลเจอร์’ จะให้ความสำคัญกับการออกแบบจัดวางพื้นที่เพาะปลูก พื้นที่เลี้ยงสัตว์ รวมทั้งการออกแบบอาคารบ้านเรือนและโครงสร้างพื้นฐานอื่นๆ ให้สัมพันธ์และสอดคล้องกับสภาพแวดล้อมตามธรรมชาติ แต่ยังมีความเป็นไปได้ทางเศรษฐกิจ ภายใต้วิถีที่ไม่ทำลายสิ่งแวดล้อม ไม่ก่อมลพิษ เน้นการพึ่งพาธรรมชาติและพึ่งพาแหล่งพลังงานภายในชุมชน

PES หรือ การจ่ายค่าตอบแทนคุณค่าระบบนิเวศอย่างเป็นรูปธรรม หรือ (Payment for Ecosystem Services) ถูกทดสอบและพัฒนาจากประเทศสหรัฐอเมริกาและประเทศแถบละตินอเมริกา โดยภูมิภาคเอเชียเพิ่งมีการนำมาต่อยอดพัฒนาในประเทศเวียดนามให้เป็นประเทศนำ ร่องในการจัดทำนโยบายเกี่ยวกับเรื่องนี้

PES เป็นกลไกสำหรับการจัดการทรัพยากรธรรมชาติอย่างยั่งยืน ด้วยการสร้างแรงจูงใจทางเศรษฐกิจให้กับ
1. ผู้ที่มีบทบาทในการดูแลรักษาทรัพยากรธรรมชาติ
2. ผู้ที่ใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติ
3. ผู้ที่จะได้รับผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงของระบบนิเวศและคุณภาพสิ่งแวดล้อม
โดยมีความเชื่อว่าระบบนิเวศที่เสื่อมลง จะทำให้มนุษย์ได้รับประโยชน์น้อยลงและย่อมส่งผลให้ต้นทุนทางสังคมเพิ่มสูงขึ้น

หลักการของ PES คือ บุคคลหรือกลุ่มคนที่ดูแลรักษาระบบนิเวศและธรรมชาติควรจะได้รับค่าชดเชย (compensation) หรือผลตอบแทน (reward) และบุคคลหรือกลุ่มคนที่ได้รับประโยชน์จากระบบนิเวศควรจะต้องจ่ายเพื่อแลก เปลี่ยนกับประโยชน์ที่ได้รับ โดยรูปแบบของการชดเชยหรือการให้ผลตอบแทนอาจจะอยู่ในรูปของตัวเงิน การลดหย่อนภาษีหรือค่าธรรมเนียม ความมั่นคงในการถือครองที่ดิน หรือการถ่ายทอดเทคโนโลยี

Pollution Control Zone หรือ การประกาศเขตควบคุมมลพิษ  เป็นไปตามบทบัญญัติภายใต้พระราชบัญญัติส่งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อม แห่งชาติ พ.ศ. 2535 โดยการจะประกาศให้พื้นที่ใดเป็นเขตควบคุมมลพิษนั้น พิจารณาจากว่าพื้นที่นั้นๆ มีปัญหามลพิษและมีแนวโน้มที่จะร้ายแรงถึงขนาดเป็นอันตรายต่อสุขภาพอนามัยของ ประชาชนหรืออาจจะเกิดผลกระทบเสียหายต่อคุณภาพสิ่งแวดล้อมหรือไม่ ซึ่งถ้าหากพื้นที่ใดถูกประกาศให้เป็นเขตควบคุมมลพิษ ก็จะต้องปฏิบัติตามแผนเพื่อควบคุม ลด และขจัดมลพิษอย่างต่อเนื่อง โดยมีกรมควบคุมมลพิษคอยทำหน้าที่ดูแลและให้คำแนะนำ

อนึ่ง ไม่เพียงแต่พื้นที่อุตสาหกรรมเท่านั้นที่อาจถูกประกาศเป็นเขตควบคุมมลพิษ ย่านที่พักอาศัย ศูนย์กลางของการพาณิชยกรรม ก็อาจเข้าข่ายได้ หากพบว่าพื้นที่ดังกล่าวปล่อยมลพิษตามเงื่อนไขข้างต้น

POPs หรือ สารมลพิษที่ตกค้างยาวนาน  สารกลุ่มนี้เป็นสารที่มีความเป็นพิษสูง มีอยู่ 12 ชนิด คือ ดีดีที คลอเดน อัลดริน เดลดริน เอ็ดดริน มิเร็กซ์ ท็อกฟิน เฮปตาคลอร์ เฮกซาคลอโรเบนซีน พีซีบี ไดออกสิน ฟิวราน ส่วนใหญ่เป็นผลผลิตจากยุครุ่งเรืองของอุตสาหกรรมเคมีและเกษตรเคม

สารเคมีเหล่านี้เข้าสู่สิ่งแวดล้อมได้หลายทาง ทั้งจากโรงงาน ท่อน้ำทิ้ง พื้นที่เกษตรกรรม รวมถึงเป้นส่วนผสมอยู่ในผลิตภัณฑ์เครื่องใช้ต่างๆ ซึ่งจะถูกปล่อยผ่านระบบการกำจัดกาก หลุมฝังกลบ หรือเตาเผาขยะ หลังหมดอายุการใช้งาน

อันตรายของ POPs คือสามารถคงความเป็นพิษสูง แม้จะมีระดับความเข้มของพิษต่ำ แต่สะสมตัวในสิ่งแวดล้อมได้นานนับทศวรรษ และบางชนิดใช้เวลานับศตวรรษกว่าที่จะสลายตัว ไม่ละลายในน้ำแต่ละลายได้ดีในไขมัน จึงทำให้ง่ายต่อการเข้าไปสะสมอยู่ในเนื้อเยื่อไขมันของมนุษย์และสิ่งมีชีวิต อื่นๆ โดยเฉพาะสัตว์ที่มีร่างกายประกอบขึ้นด้วยไขมันปริมาณมากๆ อย่างมนุษย์ ปลาวาฬ หมีโพลา หรือปลาโลมา การสะสมก็จะยิ่งมีมากขึ้น

นอกจากนี้ ความน่ากลัวยังอยู่ที่ว่า แม้สารเคมีเหล่านี้จะเกิดขึ้นในภาคอุตสาหกรรม แต่ชุมชนที่อยู่ห่างจากแหล่งอุตสาหกรรมหรือประเทศที่ไม่มีอุตสาหกรรมก็มี โอกาสที่จะได้รับอันตรายจากสารเคมีพวกนี้ได้อย่างทั่วถึงกัน เนื่องจากสารเคมีในกลุ่มนี้มีความสามารถพิเศษในการเดินทางไกลจากทวีปหนึ่งไป ยังอีกทวีปหนึ่ง โดยใช้เวลาเพียงเล็กน้อยด้วยการเดินทางไปพร้อมกับสายลม และจะตกลงสู่พื้นดินเมื่อลมอ่อนแรง หรือระเหยขึ้นสู่ชั้นบรรยากาศ ลอยไปตามกลุ่มเมฆ และกลายเป็นตกลงมา

สำหรับผลกระทบต่อสุขภาพของ POPs เป็นไปได้มากมาย อาทิ เพิ่มอัตราการเป็นมะเร็ง ทำให้ระบบการเรียนรู้ผิดปกติ มีผลกระทบต่อระบบสืบพันธุ์และฮอร์โมน ฯลฯ

PRTR ย่อมาจาก Pollutant Release and Transfer Registers หรือ ทำเนียบการปลดปล่อยและเคลื่อนย้ายมลพิษ ซึ่งเป็นการจัดทำระบบฐานข้อมูลที่แสดงถึงชนิดและปริมาณสารเคมีหรือมลพิษที่ ปลดปล่อยจากแหล่งกำเนิด เช่นโรงงานอุตสาหกรรมสู่สิ่งแวดล้อม ทั้งอากาศ ดิน และน้ำ รวมทั้งข้อมูลเกี่ยวกับการขนย้ายน้ำเสียและของเสียออกนอกสถานประกอบการเพื่อ บำบัดหรือกำจัด โดยทำเป็นฐานข้อมูลเผยแพร่ทางอินเทอร์เนตให้สาธารณะเข้าถึงได้

ประโยชน์ของการจัดทำทำเนียบดังกล่าวคือ ช่วยให้เจ้าหน้าที่ของรัฐสามารถติดตามตรวจสอบการปล่อยมลพิษของผู้ประกอบการ ได้ดียิ่งขึ้น แถมยังช่วยในการวางนโยบายและดำเนินการโครงการสิ่งแวดล้อมต่างๆ ได้อย่างมีประสิทธิภาพ เพราะรู้ว่าจะต้องปรับปรุงนโยบายตรงจุดใด จะต้องเสริมการวิจัยและพัฒนาเทคโนโลยีอะไรบ้างที่เกี่ยวกับการป้องกันมลพิษ หรือแม้กระทั่งเป็นประโยชน์ต่อการวางแผนการใช้ประโยชน์ที่ดิน เช่นการจะอนุญาตหรือไม่อนุญาตให้สถานประกอบการที่อาจเป็นแหล่งกำเนิดมลพิษ ดำเนินการในบางพื้นที่ เป็นต้น ในขณะเดียวกันก็ช่วยกระตุ้นให้ภาคอุตสาหกรรมเกิดความตื่นตัวที่จะลดการปล่อย มลพิษ รวมทั้งขนย้ายสารอันตรายอย่างระแวดระวังมากขึ้น

ที่สำคัญการเปิดเผยข้อมูลสู่สาธารณะ ช่วยให้เกิดการตรวจสอบจากภาคประชาชนได้ง่าย ซึ่งในแง่หนึ่งจะช่วยสร้างแรงกดดันทางการตลาด โดยเฉพาะอย่างยิ่งกับองค์กรที่ต้องการรักษาภาพลักษณ์

สำหรับประเทศไทย กรมควบคุมมลพิษได้เคยริเริ่มวางแผนงาน 5 ปี (ระหว่างปี 2543 – 2547) เพื่อพัฒนาระบบการจัดทำทำเนียบให้เป็นรูปธรรมและครอบคลุมพื้นที่ทั่วประเทศ แต่แผนงานดังกล่าวก็ต้องล้มพับไปเสียก่อน เนื่องจากความไม่พร้อมในด้านความรู้และทรัพยากรบุคคลภายในกรมเอง รวมถึงไม่ได้รับความร่วมมือจากหน่วยงานของรัฐด้วยกัน และจากภาคเอกชนที่ไม่ยอมให้ข้อมูล ด้วยการอ้างเหตุผลว่าเป็นความลับทางธุรกิจ

ในปี 2553 (หรืออีกประมาณ 10 ปีต่อมา) กรมควบคุมมลพิษร่วมกับกรมโรงงานอุตสาหกรรมรื้อการพัฒนาระบบ PRTR กลับมาใหม่อีกครั้ง โดยกำหนดให้จังหวัดระยองเป็นพื้นที่นำร่องในการศึกษา เนื่องจากปัจจุบันพื้นที่ ต. มาบตาพุด และบริเวณใกล้เคียงได้รับการประกาศให้เป็นเขตควบคุมมลพิษ และประสบปัญหามลพิษทางด้านอุตสาหกรรมอย่างรุนแรง คาดว่าโครงการนำร่องจะสามารถดำเนินการได้ภายในปี 2556 – 2557

แรมซาร์ไซต์ หมายถึง พื้นที่ชุ่มน้ำที่มีความสำคัญระหว่างประเทศ  ซึ่งได้รับการแต่งตั้งอนุสัญญาแรมซาร์ พื้นที่ชุ่มน้ำหมายถึง พื้นที่ลุ่มชื้นแฉะพื้นที่ฉ่ำน้ำ มีน้ำท่วมขัง พื้นที่พรุ ทั้งที่เป็นแหล่งน้ำนิ่งและน้ำไหล ทั้งที่เป็นน้ำจืดและน้ำเค็ม รวมไปถึงพื้นที่ชายฝั่งทะเล มีความสำคัญต่อระบบนิเวศเพราะแหล่งเก็บกักน้ำ ป้องกันน้ำเค็มมิให้รุกเข้ามาในแผ่นดิน ป้องกันชายฝั่งพังทลาย ดักจับตะกอนและแร่ธาตุ ดักจับสารพิษ เป็นแหล่งรวมสายพันธุ์พืชและสัตว์ เช่น กาบอ้อย ปากงาช้าง นกกระสา นกยาง เป็นต้น

อนุสัญญาแรมซาร์ (Ramsar Convention) หรืออนุสัญญาว่าด้วยพื้นที่ชุ่มน้ำ คืออนุสัญญาที่จัดขึ้นที่เมืองแรมซาร์ ประเทศอิหร่าน ในวันที่ 2 กุมภาพันธ์ พ.ศ.2514 ซึ่งเป็นข้อตกลงระหว่างรัฐบาล ซึ่งกำหนดกรอบการทำงานสำหรับความร่วมมือระหว่างประเทศ เพื่อการอนุรักษ์แหล่งที่อยู่อาศัยที่เป็นพื้นที่ชุ่มน้ำ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่ออนุรักษ์และยับยั้งการสูญหายของพื้นที่ชุ่มน้ำในโลก ซึ่งจะต้องมีการจัดการเพื่อใช้ประโยชน์อย่างชาญฉลาด อนุสัญญาฯ มีผลบังคับใช้เมื่อปี พ.ศ. 2518 ปัจจุบันมีภาคีอนุสัญญาฯ จำนวน 159 ประเทศ

ประเทศไทยได้เข้าเป็นภาคีอนุสัญญาแรมซาร์เป็นลำดับที่ 110 มีพื้นที่ชุ่มน้ำ (Ramsar Site) ได้แก่
1. พื้นที่ชุ่มน้ำ พรุควนขี้เสียนในเขตห้ามล่าสัตว์ป่าทะเลน้อย จังหวัดพัทลุง มีพื้นที่ประมาณ 3,085 ไร่
2. พื้นที่ชุ่มน้ำดอนหอยหลอด จังหวัดสมุทรสงคราม มีพื้นที่ประมาณ 546,875 ไร่
3. พื้นที่ชุ่มน้ำเขตห้ามล่าสัตว์ป่าบึงโขงหลง จังหวัดหนองคาย มีพื้นที่ประมาณ 13,837 ไร่
4. พื้นที่ชุ่มน้ำเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราช สุดาฯ (พรุโต๊ะแดง) จังหวัดนราธิวาส มีพื้นที่ประมาณ 125,625 ไร่
5. พื้นที่ชุ่มน้ำเขตห้ามล่าสัตว์ป่าหนองบงคาย จังหวัดเชียงราย มีพื้นที่ประมาณ มีพื้นที่ประมาณ 2,712 ไร่
6. พื้นที่ชุ่มน้ำปากแม่น้ำกระบี่จังหวัดกระบี่ มีพื้นที่ประมาณ 133,120 ไร่
7. พื้นที่ชุ่มน้ำอุทยานแห่งชาติหาดเจ้าไหม-เขตห้ามล่าสัตว์ป่าหมู่เกาะลิบง – ปากน้ำตรัง จังหวัดตรัง มีพื้นที่ประมาณ 515,745 ไร่
8. พื้นที่ชุ่มน้ำอุทยานแห่งชาติแหลมสน-ปากแม่น้ำกระบุรี – ปากคลองกะเปอร์จังหวัดระนอง มีพื้นที่ประมาณ 677,625 ไร่
9. พื้นที่ชุ่มน้ำอุทยานแห่งชาติหมู่เกาะอ่างทอง จังหวัดสุราษฏร์ธานี มีพื้นที่ประมาณ 63,750 ไร่
10. พื้นที่ชุ่มน้ำอุทยานแห่งชาติอ่าวพังงา จังหวัดพังงา มีพื้นที่ประมาณ 250,000 ไร่
11.พื้นที่ชุ่มน้ำเขาสามร้อยยอด จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ มีพื้นที่ประมาณ 43,074 ไร่
(ขณะนี้ กำลังเสนอพื้นที่ชุ่มน้ำกุดทิง จังหวัดหนองคาย มีพื้นที่ประมาณ 13,750 ไร่ เป็นแรมซาร์ไซต์ แห่งที่12)

ทั้งนี้ การประกาศเป็นพื้นที่แรมซาร์ไซต์มีข้อบังคับให้ภาคีแต่ละประเทศต้องดูแล ทรัพยากรธรรมชาติที่มีอยู่ให้มีความสมบูรณ์ ต้องกำหนดและวางแผนการดำเนินงานการใช้ประโยชน์พื้นที่ชุ่มน้ำอย่างชาญฉลาด โดยสามารถขอคำปรึกษาและความช่วยเหลือจากประเทศในภาคีด้วยกันได้ และต้องรายงานความคืบหน้าของการอนุรักษ์พื้นที่ชุ่มน้ำทุกๆ 3 ปี

ปรากฏการณ์น้ำเปลี่ยนสี (Red Tide) หรือที่ชาวบ้านมักเรียกว่า ปรากฏการณ์ขี้ปลาวาฬ เหตุที่เรียกเช่นนั้นเพราะชาวบ้านสังเกตเห็นแผ่นน้ำสีแดงแบบช้ำเลือดช้ำหนอง จนชาวบ้านที่พบเห็นจินตนาการไปว่าอาจจะเป็นขี้ของสัตว์ชนิดใดชนิดหนึ่งใน ทะเล แต่แท้ที่จริงแล้ว ปรากฏการณ์นี้เกิดจากการที่แพลงก์ตอนพืชเจริญเติบโตและเพิ่มจำนวนขึ้นอย่าง รวดเร็ว หรือเรียกว่าแพลงก์ตอนบูม และทำให้น้ำทะเลหรือน้ำกร่อยเปลี่ยนสีอย่างรวดเร็วในช่วงเวลาสั้นๆ ทั้งนี้การบูมของแพลงก์ตอนเกิดขึ้นเมื่อธาตุอาหารจากแผ่นดิน อาทิ ฟอสฟอรัสและไนเตรต ถูกชะล้างลงสู่ทะเลในปริมาณหนึ่งภายใต้สภาพแสงและอุณหภูมิที่เหมาะสม จำนวนของแพลงก์ตอนก็จะเพิ่มขึ้น น้ำทะเลที่มองเห็นก็จะเปลี่ยนเป็นสีแดง สีน้ำตาลแดง เหลือง หรือเขียว ตามแต่ชนิดของแพลงก์ตอน

ปรากฏการณ์นี้นอกจากจะส่งผลกระทบโดยตรงต่อสัตว์น้ำแล้ว ยังสามารถส่งผลกระทบต่อคนได้ผ่านทางห่วงโซ่อาหาร กล่าวคือ เมื่อหอยและสัตว์น้ำกินแพลงก์ตอนบางชนิดที่เป็นพิษ แล้วคนไปกินหอยอีกทอดหนึ่ง ก็จะได้รับสารพิษเข้าไปด้วย ซึ่งอาจทำให้มีอาการเจ็บป่วยหรือถึงตายได้ถ้าเป็นพิษที่ร้ายแรง เช่นพิษอัมพาต

ในประเทศไทยเคยมีรายงานการตายเนื่องจากการได้รับพิษอัมพาต โดยในปี 2526 ที่ปากแม่น้ำปราณ เขตอำเภอปราณบุรี จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ มีผู้เสียชีวิต 1 ราย และมีอาการป่วยเนื่องจากได้รับพิษ 63 ราย เหตุเพราะกินหอยแมลงภู่ในบริเวณนั้นเข้าไป

REDD ย่อมาจาก Reducing Emission from Deforestation and Forest Degradation in Developing Countries หมายถึง นโยบายการลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกจากการทำลายป่าและความเสื่อมโทรมของป่าใน ประเทศกำลังพัฒนา ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งในการแก้ไขปัญหาภาวะโลกร้อนภายใต้อนุสัญญาสหประชาชาติว่า ด้วยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ

ประเด็นเรื่อง REDD มีจุดเริ่มต้นอย่างเป็นทางการ จากการเสนอเข้าสู่เวทีเจรจาปัญหาโลกร้อนในปีพ.ศ. 2548 โดยประเทศปาปัวนิวกินีและคอสตาริกา โดยมีแนวคิดว่าการดูแลรักษาป่าจะก่อให้เกิดประโยชน์ต่อสิ่งแวดล้อมโดยรวมของ โลก ดังนั้นผู้ที่ดูแลรักษาป่าควรจะได้รับค่าตอบแทนเพื่อเป็นกลไกที่สร้างแรงจูง ใจเชิงบวกในการรักษาป่า

ทั้งนี้ โครงการ REDD จึงเป็นโครงการที่ประเทศพัฒนาแล้วสนับสนุนให้ประเทศกำลังพัฒนารักษาป่า ซึ่งการเข้าร่วมโครงการของประเทศกำลังพัฒนาจะเป็นการเข้าร่วมตามความสมัครใจ โดยขอบเขตของการรักษาป่าคือ เป็นกิจกรรมลดการทำลายป่า ลดความเสื่อมโทรมของป่า รวมถึงกิจกรรมการปลูกป่าหรือฟื้นฟูป่าเพิ่มเข้าไป จนปัจจุบันนี้เรียกกันว่าเป็น REDD-Plus (REDD+)

อย่างไรก็ดี ในปัจจุบันการดำเนินการภายใต้โครงการ REDD ยังอยู่ในระหว่างการเจรจาถกเถียงบนเวทีของอนุสัญญาสหประชาชาติว่าด้วยการ เปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ เพื่อหาข้อสรุป โดยเฉพาะประเด็นว่าการสนับสนุนกิจกรรม REDD ควรจะใช้กลไกตลาด คือให้มีการซื้อขายคาร์บอนเครดิต หรือใช้กลไกกองทุน หรือผสมกันทั้งสองรูปแบบ เนื่องจากมีข้อดีข้อเสียแตกต่างกัน กล่าวคือ

หากใช้กลไกตลาด คนที่ทำงานด้านอนุรักษ์และชนพื้นเมืองบางกลุ่มก็มองว่า อาจนำไปสู่การแย่งชิงพื้นที่ป่า ที่ดินปลูกป่า รวมไปถึงปัญหาเรื่องข้อตกลงสิทธิชุมชนในการดูแลป่า แต่หากเป็นกลไกกองทุน เงินที่มาช่วยเหลือส่วนนี้อาจจะไปกองรวมอยู่ที่ภาครัฐ ไม่ได้กระจายลงถึงชาวบ้านในพื้นที่อย่างแท้จริง เป็นต้น

สำหรับประเทศไทยที่เป็นประเทศกำลังพัฒนา ก็ต้องหาจุดยืนของประเทศว่าจะเข้าร่วม REDD หรือไม่ ถ้าเข้าร่วมจะสนับสนุนให้เป็นระบบการจัดการแบบใด (กลไกตลาด กองทุน หรือผสม) หรือหากไม่เข้าร่วม จะมีแนวทางอย่างไรต่อไป รวมทั้งจะแสดงบทบาทอย่างไรบนเวทีเจรจาระหว่างประเทศในอนาคต

อนึ่ง ในปัจจุบันมีการขยายเรื่อง REDD สู่ REDD+ (Reducing Emission from Deforestation and Forest Degradation, and the Role of Conservation, Sustainable Management of Forests and Enhancement of Forest Carbon Stocks in Developing Countries) ซึ่งมุ่งลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกจากการทำลายป่าและการทำให้ป่าเสื่อมโทรม แต่ให้ครอบคลุมถึงกิจกรรมที่มีการกักเก็บคาร์บอนด้วย อันได้แก่ การอนุรักษ์ การจัดการป่าอย่างยั่งยืน และการเพิ่มพูนปริมาณคาร์บอนในพื้นที่ โดยแนวคิดยังคงเดิม คือการให้ประเทศที่พัฒนาแล้วสนับสนุนด้านการเงินให้กับประเทศกำลังพัฒนา แต่ยังไม่มีข้อตกลงว่ามีกิจกรรมอะไรบ้างที่ควรจะได้รับการจ่ายค่าชดเชยภาย ใต้ REDD+ อย่างไรก็ดี การขยายกิจกรรมของ REDD+ ทำให้มีปรเทศที่เข้าข่ายสามารถมาร่วมด้วยมากขึ้น

Smart Growth หรือ การเติบโตอย่างชาญฉลาด คือแนวคิดของการวางผังเมืองโดยสร้างความเจริญและสุขภาวะที่ดีภายในเมือง เพื่อป้องกันปัญหาการเติบโตอย่างไม่มีที่สิ้นสุดไปสู่ชานเมือง โดยองค์ประกอบของการเติบโตอย่างชาญฉลาด ได้แก่ เกี่ยวกับ คุณภาพชีวิตของชุมชน เศรษฐกิจ สิ่งแวดล้อม สุขภาพ ที่อยู่อาศัยและการคมนาคมขนส่ง และการมีส่วนร่วมออกแบบเมืองจากประชาชนแนวคิดการเติบโตอย่างชาญฉลาด เป็นที่รู้จักและได้รับการเผยแพร่อย่างมากตั้งแต่ปี ค.ศ.1960 โดยหลายองค์กรในสหรัฐอเมริกา แต่ที่ได้รับการยอมรับมากที่สุดได้แก่สมาคมการจัดการเมืองนานาชาติ (ICMA: The International City / County Management Association) และหน่วยงานคุ้มครองสิ่งแวดล้อมแห่งสหรัฐอเมริกา (EPA: The U.S.Environmental Protection Agency)

แนวความคิดพื้นฐานของการเติบโตอย่างชาญฉลาดมีอยู่ด้วยกัน 10 ประการ ได้แก่

1. การใช้ที่ดินแบบผสมผสาน
2. การสนับสนุนการออกแบบอาคารให้เกาะกลุ่มกันและใช้ประโยชน์ในการออกแบบอาคารแบบกระชับ (Compact Building Design)
3. การสร้างโอกาสและทางเลือกของที่อยู่อาศัยสำหรับประชากรทุกระดับรายได้
4. การสนับสนุนการเชื่อมต่อระหว่างย่านและชุมชนด้วยการเดิน
5. การสร้างเสริมชุมชนให้เป็นสถานที่พิเศษ (distinctive) และมีแรงดึงดูด (attractive)ด้วยความผูกพันกับสถานที่อย่างเข้มแข็ง
6. การรักษาที่โล่ง พื้นที่การเกษตร พื้นที่ธรรมชาติที่งดงาม และพื้นที่ซึ่งมีความเสี่ยงด้านสิ่งแวดล้อม
7. สร้างความเข้มแข็งให้กับชุมชนและมุ่งการพัฒนาไปยังชุมชนที่มีสาธารณูปโภคและสาธารณูปการอยู่แล้ว
8. การจัดหาทางเลือกการเดินทางและการคมนาคมขนส่งที่มีความหลากหลาย
9. การสร้างระบบการตัดสินใจในการพัฒนาชุมชนที่คาดการณ์ได้ ชัดเจน ยุติธรรม และมีประสิทธิภาพด้านต้นทุน
10. การสนับสนุนการมีส่วนร่วมของชุมชนและส่งเสริมประสานร่วมมือกันระหว่างชุมชนและผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย

อย่างไรก็ตาม แต่ละประเทศอาจนำแนวคิดการเติบโตอย่างชาญฉลาดไปใช้ไม่เหมือนกัน ขึ้นอยู่กับสภาพสังคม ประชาชน วัฒนธรรม หรือภูมิประเทศนั้นๆ เช่น

ประเทศสิงคโปร์ที่มีความหนาแน่นของประชากรสูง รัฐบาลสิงคโปร์ให้ความสำคัญในการออกแบบและก่อสร้างทางเท้าทีได้มาตรฐาน เพื่อให้พื้นที่สาธารณะเป็นตัวสร้างปฏิสัมพันธ์ระหว่างสมาชิกภายในชุมชน

ส่วนที่ประเทศแคนาดา รัฐบาลจะให้ความสำคัญกับการทำเกษตรในเมือง เพื่อความมั่นคงทางอาหารและสร้างสุขภาวะที่ดีของประชาชน โดยกำหนดพื้นที่เกษตรกรรมที่ห้ามแปลงการใช้ประโยชน์ที่ดินเป็นอื่น กำหนดว่าในชุมชนต้องมีร้านค้าอาหารท้องถิ่นในรัศมีที่คนเดินเท้าถึง เป็นต้น

TOD หรือ Transit-Oriented Development คือ แนวคิดการพัฒนาพื้นที่รอบสถานีขนส่งมวลชน ที่เสนอโดยปีเตอร์ คาลโทรล (Peter Calthorpe) สถาปนิกและนักผังเมืองชาวอเมริกัน เมื่อปี 1993 แนวคิดดังกล่าวนำเสนอทางเลือกใหม่ในการพัฒนาเมืองที่ใช้ระบบขนส่งมวลชน เป็น ศูนย์กลาง พร้อมไปกับการพัฒนาพื้นที่รอบสถานีให้มีการใช้ประโยชน์ที่ดินอย่างคุ้มค่า และหลากหลาย (Mix Use) ซึ่งแตกต่างจากวิถีการพัฒนาเมืองอย่างที่แล้วมาที่มักออกแบบให้เดินขนานไป กับถนน ในลักษณะที่มีถนนตัดผ่านที่ไหน ก็จะมีความเจริญตามเข้าไปที่นั่น การขยายตัวของเมืองจึงเป็นไปแบบกระจัดกระจาย และเติบโตไปพร้อมกับปัญหาการจราจรที่ติดขัดขึ้นเรื่อยๆ

ทั้งนี้การพัฒนาพื้นที่รอบสถานีขนส่งมวลชนภายใต้แนวคิด TOD ให้ความสำคัญทั้งสัดส่วนที่เป็นที่พักอาศัย อาคารสำนักงาน ย่านพาณิชยกรรม รวมถึงต้องจัดให้มีระบบสาธารณูปโภค ทางเดินเท้าที่สะดวกและเป็นมิตร ตลอดจนพื้นที่สาธารณะ ที่คนในย่านสามารถเดินถึงได้ในระยะเวลา 5-10 นาที หรือระยะทางไม่เกิน 800 เมตรจากสถานีขนส่ง เพื่อทำให้พื้นที่บริเวณนั้นกลายเป็นชุมชนที่มีคนเข้ามาอาศัยอยู่ร่วมกัน อย่างหนาแน่น (Dense) และใช้สอยประโยชน์อย่างเต็มที่

แน่นอนว่าหากมี การพัฒนาเมืองตามแนวคิดนี้ ไม่เพียงแต่พลิกโฉมเมืองจากรูปแบบที่กระจัดกระจายมาสู่การเกิดชุมชนที่มี ลักษณะกระชับ แต่ยังเอื้ออำนวยให้คนใช้ระบบขนส่งมวลชน การเดิน และใช้จักรยานในการสัญจรแทนการใช้รถยนต์

อย่างไรก็ตาม หลักการบริหารจัดการเมืองที่ดีนอกจากจะต้องคำนึงถึงประสิทธิภาพในเชิงสังคม เศรษฐกิจ รวมถึงต้องให้ความสำคัญต่อเรื่องความยั่งยืนของทรัพยากรและสิ่งแวดล้อมแล้ว  ก็ไม่อาจละเลยเรื่องความเป็นธรรมไปได้ เพราะหลายครั้งการพัฒนาพื้นที่รอบ สถานีขนส่งมวลชนทำให้ที่ดินบริเวณนั้นมีราคาสูงขึ้น ส่งผลทำให้คนจนหรือคนที่มีรายได้น้อยถูกผลักไสออกไปจากพื้นที่และไม่สามารถ เข้ามาใช้ประโยชน์จากพื้นที่ดังกล่าวได้

ด้วยเหตุนี้ ในหลายเมืองของต่างประเทศจึงแก้ปัญหานี้ด้วยการออกเทศบัญญัติของเมือง ให้มีการแบ่งสัดส่วนการสร้างที่พักอาศัยที่เอื้อให้คนมีรายได้น้อยสามารถ เข้าอยู่ได้ เช่น มีข้อกำหนดว่าหากจะสร้างคอนโดมิเนียม ต้องแบ่งพื้นที่กี่ยูนิตเพื่อขายในราคาถูกให้กับคนที่มีรายได้น้อย รวมถึงอาจต้องใช้มาตรการทางภาษีเป็นตัวช่วยในการกระจายผลประโยชน์คืนแก่ สังคม ด้วยการเก็บภาษีที่ดินที่สะท้อนมูลค่าที่ดินที่เพิ่มขึ้นจากผู้ถือครอง ที่ดินที่ได้รับประโยชน์จากการพัฒนาพื้นที่

Tragedy of the Commons หรือ โศกนาฏกรรมของสาธารณสมบัติ ทฤษฎีที่ว่าด้วยการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรอันเป็นสาธารณะเพื่อประโยชน์ส่วนตัว จนทำให้ทรัพยากรที่มีอยู่อย่างจำกัดหมดไปในที่สุด เดวิด ฮิวม์ (David Hume : 1711 – 1776) นักปรัชญาประจักษ์นิยมเคยกล่าวถึง โศกนาฏกรรมของสาธารณสมบัติ (Tragedy of the Commons) ไว้ว่า บรรดาสาธารณสมบัติ ไม่ว่าจะเป็นทุ่งหญ้า บ่อน้ำ หรือป่าชุมชน อันเป็นสมบัติของสาธารณชน ถูกใช้สอยอย่างปู้ยี้ปู้ยำ ไม่ถนอมรักษา จนสาธารณสมบัติเหล่านั้นมีสภาพยับเยิน ถือเป็นโศกนาฏกรรม

ต่อมาในปี 1968  การ์เร็ตต์ ฮาร์ดิน(Garrett Hargin) นักนิเวศวิทยาชาวอเมริกัน ได้เขียนบทความเรื่อง Tragedy of the Commons เผยแพร่แนวคิดที่ว่า ทรัพยากรเป็นสมบัติสาธารณะ (Common Property) ซึ่งทุกคนมีโอกาสเข้าถึงเพื่อใช้ประโยชน์ แต่ท้ายที่สุดทรัพยากรเหล่านั้นก็จะล่มสลาย ไม่ว่าทรัพยากรนั้นจะเป็นทรัพยากรทางทะเล ป่าไม้ ทุ่งหญ้าเลี้ยงสัตว์ หรืออื่นๆ โดยถือว่าการล่มสลายนี้เป็นโศกนาฏกรรมสาธารณะ เพราะการมุ่งหาแต่ประโยชน์ส่วนตัวจากทรัพยากรสาธารณะ จะส่งผลกระทบต่อผู้คนส่วนรวม

ตัวอย่างเช่น ในทุ่งหญ้าที่มีความอุดมสมบูรณ์ จะมีคนนำแกะมาเลี้ยง ช่วงแรกทุกคนพอใจที่จะใช้ทุ่งหญ้าร่วมกัน แต่หากมีคนนำแกะมาเลี้ยงหลายๆ ตัว เพื่อให้ตนได้ประโยชน์สูงสุด สุดท้ายทุ่งหญ้าก็จะเสื่อมโทรม มีหญ้าไม่พอเพียงสำหรับแกะทั้งหมด  เป็นไปตามแนวคิดทางเศรษฐศาสตร์ที่ว่า“ทรัพย์สมบัติที่เป็นของทุกคน จะไม่เป็นของใครเลย” (everybody’s property is no one’s property)

แนวคิดนี้สอดคล้องกับแนวคิดทางเศรษฐศาสตร์ที่เสนอให้เปลี่ยนทรัพยากร สาธารณะไป เป็นสมบัติของรัฐ (State Property) หรือเป็นสมบัติของปัจเจกชน (Private Property)โดยเชื่อว่าภาครัฐสามารถออกกฎระเบียบ เพื่อจัดสรรทรัพยากรสาธารณะให้เกิดประโยชน์กับประชาชนในประเทศได้ ขณะเดียวกันการให้กรรมสิทธิ์กับปัจเจกชนหรือภาคเอกชนก็จะช่วยสร้างระบบความ เป็นเจ้าของ ซึ่งจะเป็นทั้งผู้ดูแลและใช้ประโยชน์จากสมบัติที่ตนมี

อย่างไรก็ดีการเปลี่ยนสมบัติสาธารณะให้เป็นสมบัติของรัฐหรือปัจเจกชน ก็มีทั้งคนที่เห็นด้วยและไม่เห็นด้วย โดยหนึ่งในผู้เห็นต่างออกไปคือ เอลินอร์ ออสตรอม (Elinor Ostrom)ผู้หญิงคนแรกที่ได้รับรางวัลโนเบล สาขาเศรษฐศาสตร์ เมื่อปี 2009 จากการเสนอทางเลือกที่สามในการจัดการทรัพยากรสาธารณะ ด้วยการสร้างกรรมสิทธิ์ร่วมของผู้ใช้ประโยชน์ ให้มีการดูแลรักษาทรัพยากรร่วมกัน เพื่อให้เกิดความยั่งยืน  จึงไม่จำเป็นต้องพึ่งภาครัฐ หรือเอกชนเท่านั้น แต่สามารถอาศัยความร่วมมือจากประชาชน – ชุมชน ซึ่งเป็นผู้ใช้ทรัพยากร ในการแก้ปัญหานี้ได้  ดังตัวอย่างการจัดการป่าชุมชนในหลายพื้นที่ของประเทศไทย ที่คนในชุมชนเป็นทั้งผู้ใช้ประโยชน์จากทรัพยากร และมีกติการ่วมเพื่อการดูแลรักษาป่าไปพร้อมกันด้วย

Universal Design หรือ การออกแบบเพื่อคนทั้งมวล เป็นแนวคิดการออกแบบสภาพแวดล้อมไปจนถึงผลิตภัณฑ์ที่ทุกคนสามารถใช้งานได้ อย่างสะดวก ปลอดภัย โดยไม่ต้องดัดแปลงหรือออกแบบเฉพาะ เพื่อให้คนทุกคนในสังคม ไม่ว่าจะเป็นใครก็ตาม ทุกเพศ ทุกวัย และทุกสภาพร่างกาย สามารถดำรงชีวิตได้อย่างเสมอภาคกัน

ผู้ริเริ่มแนวคิดการออกแบบเพื่อคนทั้งมวล คือ Mr. Ronald L. mace (1941-1998) ศาสตราจารย์มหาวิทยาลัยนอร์ทแคโรไลนา ประเทศสหรัฐอเมริกา โดยเริ่มต้นจากการออกแบบของใช้ส่วนตัวของตนเอง เนื่องจากเขาก็เป็นผู้พิการเช่นกัน  ก่อนจะพัฒนามาเป็นการออกแบบผลิตภัณฑ์สำหรับผู้พิการ และต่อยอดจนเป็นการออกแบบผลิตภัณฑ์เพื่อคนทั้งมวล  โดยเน้นความทัดเทียมของบุคคลทุกคนที่สามารถใช้ผลิตภัณฑ์ซึ่งออกแบบอย่าง เดียวกันได้ อันจะเป็นส่วนช่วยลดความแปลกแยก แตกต่างของบุคคลในสังคม

หลักการ Universal Designประกอบด้วยหลักสำคัญ 7 ประการ คือ

1. Fairness ความเสมอภาค ทุกคนในสังคมสามารถใช้งานได้อย่างเท่าเทียมกัน ไม่มีการแบ่งแยกและเลือกปฏิบัติ
2. Flexibility ความยืดหยุ่น ใช้งานได้ทั้งกับผู้ที่ถนัดซ้ายและขวา หรือปรับความสูงต่ำให้ขึ้นลงได้ตามความสูงของผู้ใช้
3. Simplicity ความเรียบง่ายและเข้าใจได้ดี เช่น มีภาพ คำอธิบาย หรือสัญลักษณ์สากล สำหรับคนทุกกลุ่มไม่ว่าจะมีความรู้ระดับไหน อ่านหนังสือออกหรือไม่
4. Understanding ความเข้าใจง่าย มีข้อมูลคำอธิบายหรือรูปภาพประกอบการใช้งานที่เพียงพอ
5. Safety มีความปลอดภัยขณะใช้งาน ทนทานต่อการใช้งานที่ผิดพลาด
6. Energy conservation ทุ่นแรง สะดวก ทำให้ไม่ต้องออกแรงมาก
7. Space มีขนาด-สถานที่ที่เหมาะสมและใช้งานในเชิงปฏิบัติได้โดยการออกแบบคิดเผื่อสำหรับคนร่างกายใหญ่โต คนที่เคลื่อนไหวร่างกายยาก

เนื่อง จาก Universal Design ไม่ได้เน้นการออกแบบ-สร้างสิ่งต่างๆ ให้พิสดารหรือแตกต่างออกไปเท่านั้น ทำให้หลายครั้งผลลัพธ์ของการออกแบบมีรูปลักษณ์ที่เรียบง่าย แต่ภายใต้ความเรียบง่ายนั้น ก็มีพื้นฐานจากการมองเห็นความแตกต่างของชีวิตอยู่ด้วย ตัวอย่างเช่นผลงานการออกแบบเคาน์เตอร์ต่างระดับสำหรับผู้มีความสูงต่างกัน รวมถึงผู้ใช้รถเข็น การออกแบบบรรจุภัณฑ์ให้มีความแตกต่างกันหรือเพิ่มสัญลักษณ์เพื่อให้ผู้พิการ ทางสายตาสามารถแยกสินค้าแต่ละชนิดออกได้ด้วยตนเอง รวมถึงบริการสาธารณะพื้นฐานต่างๆ เช่น ทางลาดเอียงสำหรับรถเข็น ห้องน้ำคนพิการ ลิฟท์ที่ต้องมีปุ่มกดสำหรับผู้ใช้รถเข็น มีอักษรเบรลล์ รวมทั้งมีเสียงบอกเมื่อถึงชั้นต่างๆ  รถเมล์หรือรถสาธารณะที่ทุกคนสามารถใช้งานได้ไม่ว่าจะเป็นคนชรา หญิงตั้งครรภ์ หรือผู้พิการ และป้ายสัญลักษณ์ที่ต้องออกแบบให้เข้าใจง่าย-เป็นสากล ฯลฯ  เหล่านี้เป็นส่วนหนึ่งที่สะท้อนให้เห็นการคิดเพื่อคนอื่น โดยเว้นช่องว่างให้ความแตกต่างสามารถอยู่ร่วมกันได้

นอกจากนี้ แนวคิดดังกล่าวยังสอดคล้องกับบทบัญญัติตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2550 ที่ให้ความคุ้มครองประชาชนคนไทยทุกคนอย่างเท่าเทียมกัน จะมีการเลือกปฏิบัติเนื่องจากความแตกต่างในเรื่องถิ่นกำเนิด เชื้อชาติ ภาษา เพศ อายุ ความพิการ ฯลฯ มิได้  อีกทั้ง พ.ร.บ. ส่งเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ พ.ศ. 2550 ก็มีส่วนช่วยยืนยันในความเท่าเทียมของคนในสังคม ไม่ว่าเขาจะมีความบกพร่องทางใดก็ตาม นั่นก็ไม่ได้ลดทอนสิทธิ์ หรือสร้างความแตกต่างในฐานะมนุษย์ และหนึ่งในสิทธิ์นั้นคือ การได้อยู่ภายใต้สภาพแวดล้อมที่ทุกคนสามารถเข้าถึงและใช้ประโยชน์ได้

อย่างไรก็ดี สำหรับประเทศไทยแม้ว่าจะมีกฎหมายรองรับสิทธิความเท่าเทียม แต่ในทางปฏิบัติการออกแบบเพื่อให้เกิดความเท่าเทียมกันดูจะยังไม่เกิดขึ้น เท่าไรนัก

Water footprint หรือ รอยตีนน้ำ คือตัวชี้วัดการใช้น้ำทั้งทางตรงและทางอ้อมของผู้บริโภคหรือผู้ผลิตรายหนึ่งๆ  ในชีวิตประจำวันทุกกิจกรรมที่เราทำล้วนใช้น้ำทั้งสิ้น  โดยทั่วไปมนุษย์เราใช้น้ำกันอยู่ 3 ประเภท คือ ภาคครัวเรือน : เกิดขึ้นในกิจกรรมระหว่างวัน เช่น กินดื่ม อาบน้ำ ชำระล้าง รดน้ำต้นไม้ ภาคเกษตร : รดน้ำพืช เลี้ยงสัตว์ ผลิตอาหารสัตว์  ภาคเกษตรใช้น้ำจากแม่น้ำ ทะเลสาบ และน้ำใต้ดิน อยู่ที่ 70% และในประเทศกำลังพัฒนาบางแห่งจะใช้ส่วนนี้ถึง 90%
ภาคอุตสาหกรรม : หล่อเย็น ทำละลายสารเคมี งานบริการ ภาคอุตสาหกรรมและพลังงานใช้น้ำ 20% และอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวก็มีแนวโน้มจะใช้น้ำเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ

ผู้บริโภคอย่างเราๆ ไม่ได้ใช้น้ำเฉพาะแต่ในครัวเรือนเท่านั้น  พืชผักที่เรากิน ก็มีส่วนใช้น้ำในระหว่างขั้นตอนการปลูกอันเป็นส่วนหนึ่งของภาคเกษตร  เสื้อผ้าและรองเท้าที่เราใส่ โน้ตบุ๊กหรือโทรศัพท์มือถือสักเครื่องที่เราซื้อ ก็มีส่วนใช้น้ำในกระบวนการผลิตของภาคอุตสาหกรรมเช่นเดียวกัน  เท่ากับว่าในทุกๆ กิจกรรมล้วนเป็นส่วนหนึ่งในการฝากรอยตีนน้ำ

ทุกคนมีส่วนในการบริโภคและทำน้ำเสียเหมือนๆ จะต่างกันก็ปริมาณที่แต่ละคนใช้ไปและการสร้างมลพิษไว้ว่ามากหรือน้อย

ผู้เป็นเจ้าของรอยตีนน้ำที่ใหญ่ที่สุดในโลก คือ อเมริกา 2,483 ลบ.ม. ต่อคนต่อปี
สหราชอาณาจักร 1,245 ญี่ปุ่น 1,153 อินเดีย 980 จีน 702
ส่วนในประเทศไทย 2,223  ลบ.ม. นับว่าอยู่ในอันดับต้นๆ ของโลกเลยทีเดียว

รอยตีนน้ำของชาติ
ในสินค้าและบริการต่างๆ ภายในประเทศ ย่อมมีทั้งที่ผลิตเองภายใน และนำเข้ามาจากต่างประเทศ  รอยตีนน้ำของชาติจึงนับรวมทั้งน้ำจากสินค้าและบริการส่วนที่ผลิตเองภายในและ นำเข้ามาด้วย  ปัจจัยที่รอยตีนน้ำของแต่ละประเทศแตกต่างกันก็คือปริมาณการบริโภค แบบแผนการบริโภค ดินฟ้าอากาศ และวิธีทำเกษตร เช่น ประเทศที่แห้งแล้งทำให้น้ำระเหยเร็ว จึงใช้น้ำในปริมาณมากในการเพาะปลูก แถมค่าน้ำมีราคาถูกเนื่องจากรัฐบาลช่วยจ่ายค่าน้ำชดเชย ทำให้เกษตรกรที่ใช้น้ำในการเพาะปลูกอย่างมีประสิทธิภาพต่ำ ไม่ตระหนักถึงความจำเป็นในการประหยัดน้ำ

10 อันดับประเทศที่ใช้น้ำมากที่สุดในโลกจากรายงานของสหประชาชาติ
อินเดีย จีน สหรัฐอเมริกา ปากีสถาน ญี่ปุ่น ไทย อินโดนีเซีย บังกลาเทศ เม็กซิโก และรัสเซีย

World Environment Day หรือ วันสิ่งแวดล้อมโลก ตรงกับวันที่ 5 มิถุนายน ของทุกปี เกิดขึ้นครั้งแรกในปี 2515 จาก “การประชุมสหประชาชาติเรื่องสิ่งแวดล้อมของมนุษย์” (UN Conference on The Human Environment) ณ กรุงสต็อกโฮล์ม ประเทศสวีเดน เมื่อวันที่ 5 -16 มิถุนายน พ.ศ. 2515

การประชุมในครั้งนั้นมีวัตถุประสงค์เพื่อร่วม พิจารณาหามาตรการในการแก้ไขปัญหาสิ่งแวดล้อมต่างๆ ที่ประเทศสมาชิกกำลังประสบอยู่อย่างเร่งด่วน และจัดทำร่างข้อเสนอต่างๆ รวมทั้งแผนดำเนินการและปฏิญญาว่าด้วยสิ่งแวดล้อมของมนุษย์ มีผู้เข้าร่วมประชุม 1,200 คน จาก 113 ประเทศ ผู้สังเกตุการณ์มากกว่า 1,500 คน จากหน่วยงานรัฐ องค์กรเอกชนและสื่อมวลชนแขนงต่างๆ รวมทั้งตัวแทนเยาวชนและกลุ่มนักศึกษาจากทั่วโลก

ประเด็นสำคัญในการ หารือก็คือ ประเทศสมาชิกทุกประเทศต้องหาวิธีการดูแลแก้ไขปัญหา และให้ความตื่นตัวเกี่ยวกับวิกฤตการณ์ด้านสิ่งแวดล้อมของทุกภูมิภาคทั่วโลก อย่างจริงจัง ภายใต้การกำกับดูแลของ องค์การสหประชาชาติ (United Nations)

ผลการประชุมนับว่าประสบความสำเร็จอย่างงดงาม เพราะเป็นครั้งแรกที่ประเทศต่างๆ ทั่วโลกได้หันหน้าเข้าหากันเพื่อร่วมขจัดภยันตรายด้านสิ่งแวดล้อมที่เกิด ขึ้น

ดังนั้น เพื่อเป็นการระลึกถึงจุดเริ่มต้นของการร่วมมือระหว่างชาติทั่วโลก จึงได้กำหนดให้วันแรกของการประชุม คือ วันที่ 5 มิถุนายน เป็น “วันสิ่งแวดล้อมโลก” (World Environment Day) พร้อมทั้งได้จัดตั้ง “โครงการสิ่งแวดล้อมแห่งสหประชาชาติ” หรือเรียกย่อว่า “ยูเนป” (UNEP : United Nation Environment Programme) ขึ้น ซึ่งรัฐบาลประเทศต่าง ๆ ก็ได้รับข้อตกลงจากการประชุมคราวนั้น และจัดตั้งหน่วยงานด้านสิ่งแวดล้อมขึ้นในประเทศของตน

วันสิ่งแวดล้อมในประเทศไทย
ประเทศไทยมีการตรากฎหมายเกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมเป็นฉบับแรกในปี 2518 เรียกว่า พระราชบัญญัติส่งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อม พุทธศักราช 2518  มีการแก้ไขเพิ่มเติมเป็นครั้งแรกในปี พ.ศ.2521 เป็นพระราชบัญญัติฯ ฉบับที่ 2 และแก้ไขเพิ่มเติมในปี พ.ศ.2522 เป็นฉบับที่ 3 ต่อมาในสมัยรัฐบาลของนายอานันท์ ปันยารชุน จึงได้ร่างพระราชบัญญัติฯ ขึ้นใหม่ โดยให้มีผลบังคับใช้ตั้งแต่วันที่ 4 มิถุนายน 2535 เรียกว่า พระราชบัญญัติส่งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ กรมควบคุมมลพิษ และกรมพัฒนาคุณภาพสิ่งแวดล้อม

พระราชบัญญัติฯ ฉบับปี 2535 เป็นพระราชบัญญัติที่มุ่งกระจายอำนาจของการวางแผนและปฏิบัติการการสิ่งแวด ล้อมลงสู่ท้องถิ่นและให้ความสำคัญในเรื่องของการติดตาม ตรวจสอบ ซึ่งถือว่าเป็นหัวใจสำคัญของการควบคุมมลพิษ