รู้จักนักสืบ

Thousands have lived without loved; Not one without water. – W. H. Auden คนเราอยู่กันมานัก แม้ขาดรัก ไม่มีใครสักคนอยู่ได้หากขาดน้ำ – ดับเบิลยู เอช ออเดน กวีชาวอังกฤษ

น้ำสำคัญต่อทุกชีวิตบนโลกขนาดนี้ แต่เรากลับไม่ให้ความสำคัญต่อ น้ำและสายน้ำอย่างไม่น่าเชื่อต้นน้ำ หลายแห่ง แห้งเหือด เพราะป่า ถูกทำลาย แม่น้ำลำธารหลายสายกำลังเน่าเสียเพราะมลพิษ และมีอีก มากมายที่ถูกมนุษย์ปรับ แต่งให้ตรงดาด ซีเมนต์ริมฝั่งสร้าง เขื่อนกัน น้ำ หรือผันน้ำไปยังลำน้ำอีกสายหนึ่ง จนเป็นเหตุให้ระบบนิเวศเสีย หายและพังทลายในที่สุด

แม่น้ำลำธารไม่ใช่แค่ทางให้น้ำไหลไป แต่เป็นทั้งที่อยู่อาศัยของพืช สัตว์และสิ่งมีชีวิตมากมายหลากหลายทั้ง ยังเป็นเส้นทาง ให้สาร อาหารไหลจากแผ่นดินไปหล่อเลี้ยงชีวิตชายฝั่งและในทะเล ราวกับ เป็นเส้นเลือดหล่อ เลี้ยง ร่างกาย คำว่า “แม่น้ำลำธารเป็นเส้นเลือด หล่อเลี้ยงแผ่นดิน” จึงไม่ใช่คำที่พูดให้ฟังดูเก๋เท่านั้น พิจารณาดูดีๆ จะพบว่ามันเป็นความจริงทีเดียว

ถ้าเส้นเลือดสุขภาพดี ร่างกายของเราย่อมสบายดี  ถ้าแม่น้ำลำธาร สุขภาพดี ชีวิตต่างๆ ทั้งพืชสัตว์รวมทั้งมนุษย์ ก็แข็งแรง สุขภาพดีไปด้วย

ราวปี 2539-2546 มูลนิธิโลกสีเขียวริเริ่มทำ “โครงการนักสืบสายน้ำ” ชักชวนให้เด็กและผู้ใหญ่สามารถ “อ่านสุขภาพ” สายน้ำลำธารจากสังคม “สัตว์เล็กน้ำจืด” หรือตัวอ่อนแมลงน้ำที่อาศัยอยู่ตามก้อนหิน พื้นทราย ใต้ท้องน้ำ ซึ่งใช้เป็นตัวบ่งชี้คุณภาพน้ำด้วยวิธีทางชีวภาพได้ โดยประเมินร่วม กับลักษณะทางกายภาพอื่นๆ ของสายน้ำ เช่น  พงพืชริมฝั่ง สังคมสัตว์ริมฝั่ง  ลักษณะความคดเคี้ยว  สี  อุณหภูมิ  และความเร็วของน้ำ   เป็นต้น

ในช่วงเวลาดังกล่าว โครงการนักสืบสายน้ำได้จัดอบรมกระบวนการ นักสืบสายน้ำให้กับนักเรียนและครูในพื้นที่จังหวัดเชียงใหม่และลำพูน จำนวน 51 โรงเรียน โดยครูและนักเรียนที่ร่วมกับโครงการฯ ได้ช่วยกันออกสำรวจ คุณภาพสายน้ำของแม่น้ำปิงและสาขา และนำเสนอข้อมูลสู่สาธารณะในปี พ.ศ. 2544

นอกจากนี้ โครงการฯ ยังจัดทำ “ชุดคู่มือนักสืบสายน้ำ” และ “ชุดนักสืบสายน้ำน้อย” เพื่อเป็นคู่มือสำรวจและประเมินคุณภาพน้ำอย่างง่าย มีประสิทธิภาพ และราคาถูก เน้นให้ผู้ใช้คิดวางแผนสำรวจและทำกิจกรรมเองได้

แม้โครงการจะสิ้นสุดไปแล้ว แต่นักสืบสายน้ำยังคงเป็นกิจกรรมที่แพร่หลายไปทั่วทุกภาคของประเทศ เพราะเป็นกิจกรรมสิ่งแวดล้อมศึกษาที่ครูสามารถบูรณาการสู่การเรียนการสอนได้แทบทุกวิชา และยังเป็นกระบวนการสำรวจประเมินคุณภาพน้ำร่วมกับวิธีการทางเคมีได้เป็นอย่างดี

ปัจจุบัน มีเด็กและผู้ใหญ่มากมายผ่านกระบวนการนักสืบสายน้ำ เรียนรู้จักความหลากหลายทางชีวภาพของสัตว์เล็กน้ำจืดที่อาศัยอยู่ในลำน้ำ ได้เฝ้าระวังและตรวจคุณภาพน้ำ ดูแลสายน้ำในท้องถิ่น ตลอดจนถ่ายทอดกระบวน การนักสืบสายน้ำสู่เด็กและเยาวชนรุ่นใหม่ๆ อย่างต่อเนื่องตลอดมาเป็น เวลากว่าทศวรรษแล้ว


-โครงการจบเเล้ว-

หากสนใจกระบวนการและกิจกรรมติดต่อ >>> มูลนิธิโลกสีเขียว โทร 02 662 5766