คนเล็กที่ถูกลืม

บางทีเราก็หลงลืมคนเล็กๆ ที่ทำหน้าที่อันยิ่งใหญ่อย่างเจ้าหน้าที่พิทักษ์ป่า พวกเขาไม่เพียงแต่ปกป้องผืนป่าเท่านั้น ในกรณีการเดินป่าท่องเที่ยว คนเหล่านี้คือ “ผู้นำทาง” ที่จะทำให้การเที่ยวป่าของเราสนุกสนานปลอดภัยและคุ้มค่า แต่น้อยคนจะจดจำพวกเขาได้ บางทีเราแทบไม่ได้ถามไถ่ชื่อเสียงเรียงนามเขาเสียด้วยซ้ำ

เมื่อเร็วๆ นี้ผู้เขียนไปเดินป่าที่ผาหินกูบ เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเขาสอยดาว จันทบุรี ได้พบ “ลุงหลิม”เจ้าหน้าที่พิทักษ์ป่าที่นำขบวนนักท่องเที่ยวกลุ่มเล็กๆ ขึ้นสู่ยอดเขาในช่วงวันเสาร์อาทิตย์ ก่อนหน้านี้เคยอ่านเรื่องราวของเขาผ่านกระทู้พันทิพย์เเละจำได้แค่เพียงว่าเขาเป็นชายฟันหลอที่บอกนักท่องเที่ยวเจ้าของกระทู้ว่าโดนเมียตบ 

แล้วก็มีเหตุให้ได้นั่งพูดคุยกับลุงหลิมตั้งนานสองนาน เนื่องจากเพื่อนร่วมทางเป็นตะคริวและลุงหลิมเข้ามาดูแล เมื่อพูดคุยจึงรู้ว่าชายวัยใกล้หกสิบคนนี้เป็นเจ้าหน้าที่พิทักษ์ป่าที่ผาหินกูบมาแล้ว 35 ปี เริ่มจากความไม่ตั้งใจเมื่อ “ผู้ใหญ่” ที่มียศศักดิ์นำเขามาฝากไว้เพื่อรองานที่ดีกว่า ผ่านปีแรก “ผู้ใหญ่” สามารถหางานที่ดีกว่าให้ได้เขาขอผัดผ่อนเพราะเริ่มติดใจป่า เขาถามไถ่จนถึงปีที่สามจึงตัดสินใจว่าจะอยู่ที่นี่ถาวรแม้จะเป็นแค่เพียงลูกจ้างชั่วคราวเหตุเพราะเขาหลงรักป่าเข้าเต็มๆจนวันนี้เขาใช้ชีวิตส่วนใหญ่อยู่ในป่าจนไม่กล้าเข้าเมืองเพราะไม่คุ้นเคยและกลัวถูกรถชน

“ต้นไม้ไม่เคยทำให้ผมเสียใจ ผมจะริดกิ่งหรือตัดต้นบ้างมันก็ไม่เคยว่าผม” เขาพูดติดตลกเมื่อถามว่าเขาติดใจอะไรในป่า  ไม่เพียงงานตรวจป่าและป้องปรามคนล่าสัตว์ ซึ่งยังคงมีคนในหมู่บ้านที่เล่นเอาล่อเอาเถิดแอบเข้ามาล่าสัตว์ในวันที่เห็นเขาอยู่บ้านหรืออยู่ที่สำนักงาน เขายังมีหน้าที่ป้องปรามช้างป่าที่ลงจากป่ามากินและทำลายสวนผลไม้ของชาวบ้านในละแวกนั้นอีกด้วย

“มีช้างป่าสองตัวลงมาเป็นประจำ ชาวบ้านถูกฆ่าตายไปหลายคน มันมีหูทิพย์ ถ้าใครพูดถึงมันไม่ดี มันจะมาเฝ้าจนเจ้าของสวนไม่ได้กินได้นอนเลย ตอนชาวบ้านถูกช้างเหยียบจนตายผมเคยพูดกับตำรวจว่า “จะเอาผู้ต้องหาไปขังไว้สองคืนมั้ย?” ตำรวจบอกไม่เอา เขาพูดแล้วหัวเราะ น้ำเสียงมีแววเอ็นดูและเกรงขามเจ้าป่าอยู่ในที  ปัจจุบันเจ้าช้างป่าสองตัวยังลงมาหากินในพื้นราบอยู่เนืองๆส่วนเขาก็มักถูกตามตัวไปไล่ช้างป่าออกจากสวนชาวบ้านเป็นระยะๆ

เมื่อขึ้นสู่ยอดผาหินกูบ กวาดสายตามองไปรอบๆ เห็นเรือนยอดของต้นไม้เขียวสดอุดมสมบูรณ์ เราบอกลุงหลิมว่ารู้สึกดีที่เห็นป่ายังดีอยู่ แทบไม่มีร่องรอยการตัดไม้หรือเขาหัวโล้นเป็นหย่อมๆ เหมือนป่าหลายที่ที่เคยไปมา

“คุณพูดแบบนี้ คนรักษาป่าอย่างผมดีใจจนขนลุกเลยนะ เพราะพวกผมเป็นคนรักษามันไว้” ลุงหลิมพูดพลางยิ้มปลาบปลื้ม ก่อนลาจากกัน ลุงหลิมฝากบอกมาแก้ข่าวว่า ข่าวโดนเมียตบจนฟันหลอทำให้ภรรยาเขาเสียหายมาก เขาแค่พูดตลก แท้จริงแล้วภรรยาเขาเป็นคนจิตใจดี…(ฮา)

การพูดคุยกับลุงหลิมทำให้เห็นว่าคนที่ได้ทำงานที่ตัวเองรักนั้นมีความสุขเพียงใดแม้ว่าบางครั้งต้องเจอกับคนลักลอบล่าสัตว์ที่ดื้อดึงหรือนักท่องเที่ยวที่ไม่เคารพกฏกติกาแต่เขาก็ยังหัวเราะโชว์ฟันหลออยู่ได้

เมื่อก้าวพ้นจากป่ามาติดตามข่าวสารตามสื่อต่างๆ แทบไม่มีข่าวดีเกี่ยวกับเจ้าหน้าที่พิทักษ์ป่าเลย หากไม่ถูกคนตัดไม้คนล่าสัตว์และล่าของป่าทำร้าย ก็โดนสัตว์ป่าทำร้ายบาดเจ็บหรือถึงแก่ชีวิต ที่แย่ไปกว่านั้นคือข่าวเจ้าหน้าที่พิทักษ์ป่าถูกโกงค่าแรงหรือขาดเครื่องไม้เครื่องมือทันสมัยที่จะต่อกรกับคนละเมิดกฎหมาย

ข้อมูลจากศูนย์ข่าว TCIJ ( http://bit.ly/1Rx1TSr ) เรื่องชำแหละชีวิตพิทักษ์ป่า–รายได้ไม่สมหน้าที่แฉกลโกงอมเงินเดือน–สวมชื่อแต่ไม่มีตัว บางแห่งใช้งบหลวงจ้างให้ทำงานส่วนตัว ระบุว่าประเทศไทยมีพื้นที่ป่าทั้งหมด 73 ล้านไร่ มีหน่วยพิทักษ์ป่าของเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า และหน่วยพิทักษ์อุทยานของอุทยานแห่งชาติ ประมาณ 1,000 แห่ง แต่ละหน่วยจะมีเจ้าหน้าที่ประมาณ 8-10 คน ดูแลพื้นที่ 40,000-50,000 ไร่ หรือพนักงานพิทักษ์ป่า 1 คน ต้องดูแลป่าไม้ประมาณ 5,000 พันไร่ ซึ่งเป็นการคำนวณคร่าวๆ จากตัวเลขที่ปรากฎ เช่น เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้งพื้นที่ 1 ล้านไร่ มีเจ้าหน้าที่พิทักษ์ป่า 200 คน

ในทางปฏิบัติเจ้าหน้าที่พิทักษ์ป่ามีน้อยกว่านั้น เนื่องจากมีประเด็น “ลูกจ้างผี” คือมีรายชื่อในระบบการเบิกจ่าย แต่ไม่มีคนทำงานจริง บางส่วนถูกดึงตัวไปทำอย่างอื่น เช่น เฝ้าสวน เฝ้าไร่ เฝ้าสวนให้ผู้บังคับบัญชา นอกจากนี้เงินเดือนผู้พิทักษ์ป่ายังน้อยนิด ณ เมษายน 2555 เงินเดือนผู้พิทักษ์ป่าที่เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแห้งถูกปรับจาก 4,000 บาท เป็น 7,000-9,000 บาทด้วยเงินเดือนระดับนี้จึงไม่ค่อยมีคนมาสมัครเป็นเจ้าหน้าที่พิทักษ์ป่าไม่เพียงเเค่นี้ยังมีปัญหาการตกเบิกหรือถูกหัวหน้างานเบิกเงินไปใช้เพื่อการณ์อื่นอีกด้วย

แม้จะมีองค์กรพัฒนาเอกชนรวมตัวกันเพื่อระดมทุนหาเงินซื้อเครื่องมือและของกินของใช้ที่จำเป็นเพื่อผู้พิทักษ์ป่า เช่น โครงการเพื่อผู้พิทักษ์ที่เป็นการรวมตัวกันของรายการ คนค้น ฅ มูลนิธิสืบนาคะเสถียร องค์กรภาคธุรกิจอื่นๆ หรือกองทุนผู้พิทักษ์ป่า (มูลนิธิสืบนาคะเสถียร) แต่ถือเป็นส่วนน้อยนิดเมื่อเทียบกับจำนวนผู้พิทักษ์ป่าทั้งประเทศ เพราะแต่ละโครงการสามารถระดมทุนได้เพียงหลักแสนเท่านั้นในเเต่ละปี (ดูสรุปกิจกรรมช่วยเหลือผู้พิทักษ์ป่า ก.ค. – ธ.ค. 2558 ของมูลนิธิสืบนาคะเสถียรที่นี่ http://bit.ly/22tELJC ) 

น่าจะดีกว่าหากมีการยกเครื่องพัฒนาผลตอบแทนและสวัสดิการให้กับเจ้าหน้าที่พิทักษ์ป่าอย่างเป็นระบบไม่เช่นนั้นป่าไม้บ้านเราก็จะยังคงเผชิญกับการขาดแคลนผู้ดูแลป่าที่มีประสิทธิภาพต่อไปเพราะเรื่องอย่างนี้แค่ใจรักอย่างเดียวไม่พอ

หมายเหตุ : บริจาคเงินช่วยเหลือผู้พิทักษ์ป่าได้ที่นี่  http://bit.ly/1Sfdq5B